Mindfulness bij tinnitus

Mindfulness bij tinnitus

Mindfulness bij tinnitus helpt de relatie met de tinnitusgeluiden te verbeteren. Hiervoor wordt in de praktijk een combinatie gebruikt van mindfulness en cognitieve therapie. Tijdens de cursus mindfulness leren de deelnemers de tinnitus niet te ‘bevechten’ maar deze juist toe te staan en er te laten zijn. Ook leren ze een stabiele, open en in het moment aanwezig bewustzijn aan. Hun houding kenmerkt zich uiteindelijk door kalmte, berusting, vriendelijkheid en compassie. De cursusleiders moedigen de deelnemers tijdens de mindfulness bij tinnitus cursus aan hun aandacht ook bewust te richten op hun tinnitus. Dat is uitdagend maar wel noodzakelijk om een nieuwe manier te ontwikkelen om samen te zijn met de tinnitus. Dit kan gezien worden als een vorm van blootstelling. De deelnemer leert daarnaast automatische patronen te herkennen en ontwikkelt het vermogen zijn aandacht te laten afwisselen.

Lees verder

Voordelen van mindfulness bij tinnitus

De toepassing van mindfulness bij tinnitus heeft een groot aantal voordelen. De mindfulness therapie vermindert het leed dat de tinnitus veroorzaakt. Daarnaast nemen ook de ervaren beperkingen en de indringendheid ervan af. Ook blijkt mindfulness het welzijn van de cliënten te verbeteren.

Cognitieve therapie bij tinnitus

Bij tinnitus is cognitieve gedragstherapie op dit moment de gouden standaard. Bij cognitieve therapie leert de patiënt zijn gedachten die een reactie zijn op zijn tinnitus onder loep te nemen. Volgens de cognitieve therapie is namelijk niet de tinnitus zelf de veroorzaker van de stress, angst of wanhoop. Het is de manier waarop de patiënt naar zijn tinnitus kijkt en wat hij voor gedachten hij erbij heeft. De negatieve gevoelens zoals angst, depressieve gevoelens of gevoelens van onmacht of hopeloosheid, komen volgens de theorie voort uit de manier van denken. De therapeut gaat tijdens de therapie samen met de cliënt na of deze gedachten wel kloppen en helpt de cliënt een nieuwe constructieve gedachte te vormen. Ook wordt er gekeken naar gedragingen en kijkt de patient samen met de therapeut waar deze bijstelling behoeven.

Cursus mindfulness bij tinnitus

Bewuste aandacht en ervaren zonder oordeel

Bij een cursus mindfulness bij tinnitus leert de cliënt bewust aandacht te geven aan het moment. Cursisten leren alles te ervaren zonder daarbij te oordelen. Ze leren allereerst het vermogen aan gedachten, gevoelens, lichamelijke sensaties en de fysieke omgeving op te merken. Uiteindelijk weet de deelnemer alles te accepteren, ook de tinnitus. Dus zonder te oordelen of iets goed of fout eraan is.

Geen feiten maar voorbijgaande gebeurtenissen

Ook leert de cursist gevoelens en negatieve gedachten niet te beschouwen als feiten, maar eerder als voorbijgaande gebeurtenissen. Dat gaat in het geval bij tinnitus ook om gedachten over de waargenomen geluiden. Daardoor is het makkelijker om er afstand van te nemen.  

Herkennen automatisch patronen

De deelnemer leert daarnaast automatische patronen te herkennen en ontwikkelt het vermogen zijn aandacht te laten afwisselen. Dat geeft meer keuzevrijheid. Tinnitus gaat vaak samen met automatische reacties en niet functionele strategieën. Denk hierbij aan en sterke focus op de tinnitus, het onderdrukken van angst en andere gevoelens, het zoeken van afleiding en maskeren van de tinnitusgeluiden. Met een cursus mindfulness bij tinnitus kan de cursist dit leren doorbreken.

Regelmatig en opnieuw denken aan de tinnitus

Patiënten met tinnitus denken met grote regelmaat en ook telkens opnieuw negatief over hun tinnitus en welke nare gevolgen het kan hebben op hun leven. Dit soort gedachten leiden op hun beurt weer tot strategieën die veelal slechts tijdelijk verlichting bieden.

Onderdrukken van angst als strategie

Een van de strategieën is het onderdrukken van angst. Zo kunnen patiënten door de angst voor de tinnitus en de consequenties ervan, ook de samengaande gevoelens pogen te onderdrukken of te vermijden. Het onderdrukken van bijvoorbeeld angst is te vergelijken met het onder water duwen van een bal. Dat lukt tijdelijk maar hoe dieper de bal onderwater wordt gedrukt, hoe hoger hij er weer bovenuit komt. Juist door onder begeleiding met de aandacht naar de tinnitus toe te gaan en uiteindelijk zien dat dit geen (extra) negatieve consequenties heeft, zal dit de cliënt ruimte geven. Het bewust luisteren naar de tinnitusgeluiden is vaak in het begin een flinke uitdaging. Immers veel patiënten beschouwen tinnitus als niet te tolereren onprettig.

Afleiding als strategie

Een andere strategie kan het zoeken van afleiding zijn. Ook dat heeft slechts een tijdelijk positief effect en kan leiden tot hyperactiviteit: de patient is de hele tijd in de weer. Dit kan op zijn beurt weer leiden tot vermoeidheid wat weer een negatief effect heeft op de tinnitus. Ook afleiding zoeken in maskerende geluiden (muziek, tv, ventilator, ruismaskeerder) is een strategie die niet aan te raden is.  

Tinnitus houdt aandacht vast

De tinnituspatiënt richt zich vaak automatisch op de gevreesde aanwezige geluiden. Het is daarbij lastig om de aandacht weg te houden van de tinnitus en deze te richten op andere zaken. De tinnitus houdt zo de aandacht de hele tijd vast. Tijdens de cursus mindfulness leert de cursist zijn aandacht te laten afwisselen tussen de tinnitusgeluiden zelf en geluiden uit omgeving.

“U moet maar leren leven met de tinnitus”

Vaak krijgen mensen met tinnitus bij hun arts advies te horen: “U moet maar leren leven met de tinnitus”. Dit kan resulteren in gevoelens van hopeloosheid en machteloosheid. Ook voelen patiënten zich daardoor verantwoordelijk voor het vinden van een oplossing. Ze gaan vervolgens toch op zoek naar een oplossing om van de tinnitusgeluiden af te komen. Veelal in het alternatieve circuit. Ze zoeken hun heil dan in behandelingen of alternatieve middeltjes waarvan de werkzaamheid niet bewezen is. Deze blijken uiteindelijk niet of onvoldoende te helpen, wat op zijn beurt weer gedrag stimuleert dat uiteindelijk niet behulpzaam is. Denk hierbij aan het maskeren van de tinnitusgeluiden of het zoeken van afleiding, zonder daarbij aandacht te geven aan onderliggende negatieve gedachten en gedragingen.

Mindfulness bij tinnitus geeft patiënt keuze

In plaats dat angst ertoe leidt dat de tinnitusgeluiden aandacht krijgen, leert de patiënt zonder oordeel de geluiden en samengaande gedachten waar te nemen. De patiënt krijgt zo een keuze hoe om te gaan met de tinnitusgeluiden.

Verschil cognitieve therapie en mindfulness bij tinnitus

Bij cognitieve (gedrags-)therapie verandert de patiënt de gedachten ten aanzien van tinnitus. Dit terwijl bij een cursus mindfulness bij tinnitus juist de relatie tot de gedachten verandert. Omdat dat ook het leren omgaan met gedachten bij de mindfulnesscursus aandacht krijgt, is dat terug te vinden in de officiële naam: op mindfulness gebaseerde cognitieve therapie. In het Engels: Mindfulness Based Cognitive Therapy.  

Overeenkomst tussen cognitieve gedragstherapie en mindfulness

Er zit ook een flinke overlap tussen cognitieve gedragstherapie en mindfulness bij tinnitus. Beiden gaan ervan uit dat zowel gedachten als gedragingen voor negatieve gevolgen zorgen. Beide pakken de gedachten aan én ze stimuleren allebei de patiënt te stoppen om de tinnitus te vermijden en het juist toe te laten. Door de blootstelling ontstaat juist meer gewenning.

Veranderingen door mindfulness bij tinnitus

Cliënten die deelnemen aan een cursus beschrijven een radicale verandering in hun relatie met hun tinnitus. Dit blijkt uit onderzoek. Sommigen geven aan dat het volume en de toonhoogte van de tinnitus verandert. Belangrijker nog is dat zij herkennen hoe hun eerdere omgang met hun tinnitus was. Ze zien in dat hun eerdere gedachten en gedragingen juist hun tinnitus verergerden.  
De open nieuwe manier van omgaan met hun tinnitus zorgt ervoor dat ze niet meer in gevecht gaan met hun tinnitus en weer grip op hun leven krijgen.

“Ik ben niet meer in oorlog met het geluid”

Sarah, een van de patiënten die deelnam aan een Engels onderzoek formuleert het als volgt: “Ik ben nu niet meer in oorlog met het geluid… Dat is het voornaamste… Op een of andere manier heb ik er juist controle over door er geen controle over te hebben… In het begin moest ik er controle over hebben, omdat ik anders niet wist hoe het te managen. Ik wist niet beter aan het begin van het programma. Ik dacht ik ga leren hoe het te controleren, maar eigenlijk is wat ik leerde juist het los te laten alsof het er niet is,… en als er wel is, dan is het er maar.”

Mindfulness bij tinnitus verbetert welzijn

Mindfulness bij tinnitus zorgt er ook voor dat de zorgen over de tinnitus verminderen. Dat is een gevolg van het verminderen van het negatieve denken over tinnitus. De samengaande emoties zoals angst, boosheid, frustratie en sombere gevoelens worden minder. Ook vermindert de stress en heeft het een positief effect op slapeloosheid. Deelnemers voelen zich zo op meerdere levensvlakken beter, ervaren meer vreugde en zijn dankbaarder.

Referenties:

Cima, R. F. F., Mazurek, B., Haider, H., Kikidis, D., Lapira, A., Noreña, A.,
et al. (2019). A multidisciplinary European guideline for tinnitus: diagnostics, assessment, and treatment. HNO 67, 10–42. doi: 10.1007/s00106-019-0633-7

Marks E, Smith P and McKenna L (2020) I Wasn’t at War With the Noise: How Mindfulness Based Cognitive Therapy Changes Patients’ Experiences of Tinnitus. Front. Psychol. 11:483. doi: 10.3389/fpsyg.2020.00483

Rademaker, M., Stegeman, I., Ho-Kang-You, K., Stokroos, R., and Smit, D. (2019). The effect of mindfulness-based interventions on Tinnitus Burden. A systematic review. Front. Neurol. 10:1135. doi: 10.3389/fneur.2019.01135