Exposure therapie bij tinnitus
Exposure therapie bij tinnitus is een behandelvorm die gericht is op het verminderen van de angst en negatieve emotionele reactie op de tinnitusgeluiden. Het is gebaseerd op het idee dat de angst voor het geluid vaak de tinnitusklachten verergert en dat het verminderen van deze angst kan helpen de tinnitus minder storend te maken. Exposure therapie waarbij de patient juist wordt blootgesteld aan zijn tinnitusgeluiden, is een effectieve aanpak om tinnitus beter beheersbaar te maken.
Lees verder
Tinnitusgeluiden kunnen angstaanjagend zijn
Tinnitusgeluiden kunnen voor patiënten angstaanjagend zijn. Zeker de eerste keer dat ze zich voordoen kan er zelfs paniek ontstaan en tal van gedachten door het hoofd schieten zoals: “Er is vast iets ergs in mijn hoofd aan de hand.”, “Als dit niet snel weggaat, word ik helemaal gek.” Tijdens (online) cognitieve therapie worden deze gedachten uitgedaagd en vervangen voor constructievere gedachten. De angst voor het eigen tinnitusgeluid kan zo weliswaar minder worden, maar soms is dat niet voldoende. Net als dat mensen met een fobie voor spinnen best weten dat een klein spinnetje geen enkel gevaar vormt, kan het zien ervan gelijk tot angst of zelfs voor een paniekreactie zorgen. Dan kan de inzet van exposure therapie bij tinnitus helpend zijn.
De cliënt kan daarbij dan beetje bij beetje worden blootgesteld aan het beeld van een spin en uiteindelijk ook aan de nabijheid en het vasthouden van een levende spin. Deze stap bij stap waarbij de blootstelling geleidelijk plaatsvindt, heet binnen de psychologie ‘systematische desensitisatie’ genoemd. Soms kiest de therapeut ervoor om de blootstelling ineens te laten plaatsvinden (flooding).
Het principe van exposure is ook toe te passen bij tinnitus om zo de klachten te reduceren.
Vermijding tinnitusgeluiden
Wanneer het tinnitusgeluid iemand angstig maakt, is het een logische reactie om dit te gaan vermijden. Dat kan door de tinnitus te gaan maskeren met muziek of met achtergrondgeluiden. Daar zijn op de smartphone of tablet tal van apps beschikbaar. Ook zijn er hoortoestellen die meerdere soorten ruis en ook andere geluiden kunnen genereren. Het plaatsen van een ventilator of kleine fontein in de huis- of slaapkamer kan ook. Deze aanpak helpt weliswaar op korte termijn, maar staat de uiteindelijk gewenning (ook wel habituatie genoemd) in de weg. Het maskeren van het tinnitusgeluid is dan ook af te raden. Wel is het raadzaam bij gehoorverlies een hoortoestel te gaan dragen omdat dit de luisterinspanning en daardoor ook de tinnitusklachten kunnen verminderen.
Zoeken afleiding
Een andere manier om niet geconfronteerd te worden met het tinnitusgeluid is het zoeken naar afleiding. Dat kan door bezig te zijn met allerlei activiteiten. Als dit doorschiet kan dat voor hyperacitviteit zorgen (altijd maar bezig zijn) en uiteindelijk ook tot vermoeidheid. Een verminderde lichamelijke conditie door vermoeidheid of ziekte kan op zijn beurt weer juist een negatief effect hebben op de tinnitus. Ook dat is dus geen goede strategie.
Onderdrukken van angst
Om niet geconfronteerd te worden met de angst voor de consequenties van tinnitus en het tinnitusgeluid zelf, kan iemand ook de gevoelens die het geluid teweeg brengt proberen te onderdrukken of te vermijden. Dat is nóg een andere manier (psychologen spreken van coping strategie) om met het tinnitusgeluid om te gaan.
Het op die manier vermijden van angst is te vergelijken met het onder water duwen van een bal. Dat lukt maar tijdelijk en hoe dieper de bal onderwater wordt gedrukt, hoe hoger deze er weer met grote kracht bovenuit komt. Juist door onder begeleiding met de aandacht naar de tinnitus toe te gaan en uiteindelijk te ervaren dat dit uiteindelijk geen kwaad kan, geeft dit ruimte en zal de angst op de achtergrond raken. Exposure aan het tinnitusgeluid is in het begin vaak een flinke uitdaging. Immers veel patiënten beschouwen tinnitus als zeer onprettig en niet te verdragen.
Inzet exposure therapie bij tinnitus
Door de inzet van exposure therapie bij tinnitus zorgt de behandelaar ervoor dat de angst en de negatieve emotionele reactie op het tinnitusgeluid verminderen. Door de angstreductie nemen ook de klachten af die samen gaan met tinnitus en zal de patiënt de tinnitus ook als minder storend ervaren. Exposure therapie bij tinnitus is dan ook een effectieve aanpak om tinnitus beter beheersbaar te maken.
Exposure therapie ook ingezet behandeling angststoornissen
De aanpak van exposure therapie bij tinnitus is verwant aan de behandeling van angststoornissen. Ook daar stelt de therapeut patiënten bloot aan datgene waarvoor ze angst hebben. Dat gaat zo lang door totdat de negatieve emotionele reacties die ermee gepaard gaan afnemen. Denk aan reacties zoals angst, frustratie of woede. Bij tinnitus zit er natuurlijk geen volumeknop op het geluid. Bij het er bewust naar luisteren wordt de patiënt er gelijk helemaal aan blootgesteld (flooding). Dat kan emotioneel heftig zijn. De therapeut zet daarom ook veelal ontspanningstechnieken en cognitieve therapie er bij in om zo de negatieve emoties te kunnen beheersen. Natuurlijk is in het begin wel de luistertijd naar het tinnitusgeluid beperkt te houden. De blootstelling aan het tinnitusgeluid herhaalt de therapeut zo lang totdat de reactie op de tinnitus is verminderd en de patiënt minder hinder ervan ervaart.
Habituatie
Het uiteindelijke doel van exposure therapie bij tinnitus is dus habituatie: de hersenen leren om de tinnitusgeluiden minder aandacht te geven en ze als minder bedreigend of storend te beschouwen. De angst voor het tinnitusgeluid wordt minder en de emotionele reactie dooft uit. Hierdoor kunnen mensen met tinnitus hun kwaliteit van leven verbeteren. Dit doordat ze ook minder geneigd zijn om de geluiden constant op te merken en deze hen minder emotioneel beïnvloeden.
Overeenkomst tussen mindfulness en exposure therapie bij tinnitus
Er zit enige overlap tussen exposure therapie bij tinnitus en mindfulness. Beide therapievormen stimuleren de patiënt te stoppen om het tinnitusgeluid te vermijden door het juist toe te laten. Door de blootstelling eraan ontstaat juist meer gewenning.
Exposure therapie onderdeel tinnitusbehandeling
Exposure therapie kan net als andere tinnitustherapieën zoals cognitieve gedragstherapie, mindfulness, Tinnitus Retraining Therapie (TRT), EMDR, schematherapie en fysiotherapie onderdeel uitmaken van de behandeling. Dat zal afhankelijk zijn van de aard van de klachten en de specialisatie van de therapeut of het behandelcentrum. Bij grotere behandelcentra zal op meerdere behandelgebieden expertise aanwezig zijn.
