Fysiotherapie bij tinnitus
Patiënten laten ze zich soms behandelen met fysiotherapie of kaakfysiotherapie voor hun tinnitus. Ze hopen dat ze daarmee van hun tinnitus afkomen of dat deze vermindert. Onderzoekers hebben gekeken naar het verband tussen tinnitus en nek- en kaakklachten en de studies die op dit gebied zijn gedaan op een rij gezet. Ze komen tot de conclusie dat er slechts een zwak positief verband is tussen nekklachten en tinnitus. Mensen die tinnitus hebben, hebben vaker nekklachten, maar niet andersom. Op dit moment is reguliere fysiotherapie nog niet aan te merken als effectieve behandelingen voor tinnitusklachten. Goed onderzoek naar de inzet van fysiotherapie bij tinnitus is nodig.
Bij kaakklachten is eveneens een zwak verband gevonden met tinnitus dat wél twee kanten op wijst. Voor kaakfysiotherapie bij somatische tinnitus die samengaat met klachten aan kaakgewricht- en spieren is wél positief bewijs gevonden.
Onderzoeken naar fysiotherapie bij tinnitus op een rij
Cliënten met tinnitus zijn vaak de wanhoop nabij en ga dan op zoek naar een oplossing voor dit vervelende symptoom. Sommigen zoeken ook hun heil bij een fysiotherapeut of kaakfysiotherapeut. Ze hopen dat behandeling van nek-, schouder of kaakklachten ook de tinnitus wegneemt of sterk vermindert.
Inmiddels is er flink wat onderzoek gedaan naar het verband tussen tinnitus en klachten in nek en kaken. Onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Groningen bestudeerden al deze onderzoeken en zetten de bruikbare op een rij. Ook is de afgelopen paar jaar onderzoek gedaan naar de effecten van fysiotherapie en kaakfysiotherapie .
Zwak verband tussen tinnitus nekklachten
Uit het artikel van de Groningse wetenschappers blijkt dat er slechts een heel zwak verband is tussen tinnitus en nekklachten. Het verband gaat ook nog eens slechts één kant op: patiënten met tinnitus rapporteren vaker nekklachten maar niet andersom.
Voor de stoornissen die er in de kaak zich voordoen bestaat een verzamelnaam: Temporomandibulaire dysfunctie (TMD). Onder TMD worden alle aandoeningen verstaan van de kauwspieren, de kaakgewrichten en daarmee samenhangende structuren. Patiënten die een stoornis in de kaak hebben, kunnen tal van klachten ervaren. Denk daarbij aan een moe gevoel of pijn in de kaakspieren, moeilijk de mond kunnen openen, pijn in het kaakgewricht, krakende of knakkende kaakgewrichten en of oorpijn. Ook kunnen de tanden en kiezen overgevoelig zijn of pijn doen. Soms is er slijtage aan het gebit te zien. Dat kan komen door tandenknarsen of het zogeheten ‘kaakklemmen’. Bij kaakklemmen klemt de patiënt veelal ook ’s nachts de tanden en kiezen krachtig op elkaar. De medische term voor kaakklemmen en ook tandenknarsen is bruxisme.
Zwak verband tussen kaakklachten en tinnitus
Verder blijkt uit het omvangrijke literatuuronderzoek dat patiënten met kaakklachten vaker tinnitus rapporteren. Bij kaakklachten is het (zwakke) verband ook andersom: patiënten met kaakklachten geven ook aan tinnitus te ervaren. Het bewijs voor het verband tussen kaakklachten en tinnitus wordt, evenals het bewijs voor de relatie tussen nekklachten en tinnitus, als zwak gezien.
Verband tussen klachten en tinnitus zegt niets over de oorzaak
Dat er een zwak verband is, wil alleen zeggen dat tinnitus en nek- en kaakklachten soms samengaan. Dat zegt echter nog steeds niets over de oorzaak van de tinnitus. Uit de bestudeerde onderzoeken is dus niet te concluderen dat nek en schouderklachten tinnitus ook veroorzaken.
Wel is opvallend dat de meeste mensen die tinnitus aan één kant ervaren ook kaak- en nekklachten aan dezelfde kant ervaren. Dit kan komen omdat er op een iets hoger niveau in het zenuwstelsel functionele verbindingen zijn tussen zenuwen uit het gebied van het oor enerzijds en uit de nek en/of kaak anderzijds. Uit nieuwer onderzoek blijkt dat kaakfysiotherapie in bepaalde gevallen wél soelaas kan bieden.
Kaakfysiotherapie positief effect in specieke gevallen
Een overzichtsstudie (april 2019) die gekeken heeft naar het effect van kaakfysiotherapie op tinnitus geeft aan dat er slechts zwak bewijs (maar wel positief) is voor deze behandeling.
Een recenter onderzoek (maart 2020) van onderzoekers van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen laat duidelijker zien dat kaakfysiotherapie in staat is de ernst van de tinnitus te verminderen bij patiënten met zogeheten somatosensorische tinnitus (zie onder) waarbij problemen met het kaakgewricht of -spieren een rol spelen. Kaakfysiotherapie is in die gevallen in 61% van de gevallen effectief. Bij de toegepaste kaaktherapie krijgen patiënten instructies over het adequaat gebruiken van het kauwstelsel en krijgen ze ook oefeningen te doen. Ook de pijnlijke kauwspieren en gewrichten behandelt de orofaciaal therapeut Wanneer de patiënten met somatische tinnitus in de nacht ook aan kaakklemmen doen, krijgen ze daarnaast van een gespecialiseerde tandarts (een tandarts-gnatoloog) een zogeheten opbeetplaat. Deze moeten ze ‘s nachts in doen.
Conclusies
Onderzoekers concluderen op grond van de analyse van de gegevens van eerdere studies, dat er geen duidelijk positief verband is tussen tinnitus en nek- of kaakklachten.
Het meest recente onderzoek naar kaakfysiotherapie laat zien dat behandeling in specifieke gevallen (bij problemen met het kaakgewricht of -spieren) kan helpen bij tinnitus. Eerdere studies lieten slechts een zwak positief effect zien van kaakfysiotherapie.
Ook zijn met de resultaten van de diverse studies bepaalde fenomenen te verklaren die patiënten aandragen (zie onder). Klinisch onderzoek en uitleg kan daarmee ook tot meer begrip leiden en er voor zorgen dat de patiënt beter omgaat met zijn/haar tinnitus.
Voor de effectiviteit van reguliere fysiotherapie is nog geen bewijs gevonden. De Groningse onderzoekers bevelen in het artikel uit 2018 nieuw onderzoek aan naar fysiotherapie bij tinnitus dat beter is van opzet. De vele onderzoeken die zij bestudeerden op dit gebied waren helaas niet van hoge kwaliteit.
Inmiddels lopen er meerdere nieuwe onderzoeken naar de effecten van fysiotherapie bij tinnitus.
“Gewone fysiotherapie bij tinnitus heeft bij mij wél geholpen!”
Soms geven patiënten aan dat ze wél baat hebben bij behandeling van hun nek door een fysotherapeut. Dat is natuurlijk goed mogelijk. Op grond van onderzoeksresultaten is er geen voorspelling te doen of een behandeling voor een individuele patiënt wel of niet werkt. Om daar een inschatting van te maken moet het aantal onderzochte patiënten zeer groot zijn. Daarnaast doen fysiotherapeuten die zich richten op tinnitus bij de behandeling meer dan alleen het aanpakken van de nek- en de kaakproblemen. Veelal is er sprake van een breder programma.
Naast uitleg over tinnitus (oorzaken en gevolgen) is er ook aandacht voor het verminderen van stress (o.a. ontspanningsoefeningen), kijkt de therapeut naar de zorgen die er spelen rondom tinnitus, krijgen patiënten tips om niet te veel te doen (overbelasting), maar ook niet te weinig (te veel aandacht op de tinnitus) en soms worden er ook handvatten gegeven bij het omgaan met lastige (stressvolle) situaties in het dagelijks leven. Dat zijn zaken die ook bij het veel bredere programma van cognitieve gedragstherapie aan bod komen. Een therapievorm die wel bewezen effectief is bij tinnitus.
Het is goed mogelijk dat de geruststelling, het anders omgaan met de tinnitus en de vermindering van stress voor een belangrijk deel het positieve effect te weeg brengt. Het is dan niet zo zeer de behandeling van nek die voor het positieve effect zorgt.
Ook kan het lichamelijk contact (voor sommigen) geruststellend en stress reducerend werken. Ook dit heeft invloed op de tinnitus. Daarnaast wordt de tinnitus bij flink wat mensen ook met de tijd vanzelf minder en soms helpt het alleen al op de wachtlijst staan voor een therapie (bij welke therapievorm dan ook). Een placebo-effect is dan ook niet uit te sluiten. Kwalitatief goed onderzoek sluit al dit soort effecten wél zo goed als mogelijk uit. Aan kwalitatief goed onderzoek naar fysiotherapie bij tinnitus ontbreekt het helaas nog op dit gebied.
“Mijn fysiotherapeut zegt dat het niks te maken heeft met gehoorschade en dat medici er niks van snappen!”
Er blijkt een fysiotherapeut te zijn die beweert dat tinnitus niets met slechthorendheid en ‘platliggende trilhaartjes’ te maken heeft, maar alleen voortkomt uit stress en de nekklachten die dat veroorzaakt. Ook geeft deze fysiotherapeut bij patiënten aan dat audiologen en KNO-artsen er niets van snappen. Ook zouden er commerciële belangen spelen om de, volgens de fysiotherapeut niet deugende theorie van de trilhaartjes, in stand te houden. Wat deze fysiotherapeut verkondigt over tinnitus klopt niet en het verwijzen naar vermeende commerciële belangen duidt op complotdenken.
Uit tal van onderzoeken blijkt namelijk dat er een zeer sterk verband is tussen tinnitus en slechthorendheid (dus ook met gehoorschade die door lawaai wordt veroorzaakt). Tinnitus is zelfs in het merendeel van de gevallen gerelateerd aan slechthorendheid. Beweren dat tinnitus niets met gehoorschade te maken heeft, is hetzelfde als beweren dat de aarde plat is.
Bij dieren en mensen is het vrij gemakkelijk om tinnitus te veroorzaken door ze bloot te stellen aan zeer hard lawaai.
Daarnaast zijn er naast slechthorendheid en stress nog flink wat andere oorzaken van tinnitus.
De kans is aanzienlijk dat patiënten door de uitlatingen en uitspraken van deze fysiotherapeut niet de juiste behandeling of zorg krijgen of zoeken. Ook kan het zijn dat ze zorg krijgen die niet zinvol is. De uitkomsten van de hier aangehaalde literatuurstudie onderstreept dat.
“Als ik mijn hoofd of kaak beweeg of druk uitoefen op mijn nek of hoofd verandert ook mijn tinnitus!”
Ongeveer 2 op de 3 mensen met tinnitus, geeft aan dat ze de tinnitus kunnen beïnvloeden. Dat kunnen ze door bijvoorbeeld hun hoofd, nek of kaken te bewegen, de spieren daarin aan te spannen of door er druk er op uit te oefenen. Ook lijkt de aanraking van de huid of beweging van de ogen bij sommigen dit effect te hebben: de tinnitus wordt luider of verandert van klank of er komt een geluid bij of er gaat een geluid weg.
Somatosensorische tinnitus
In ons lichaam bevinden zich sensoren die de positie van de spieren in bijvoorbeeld de nek, kaak, hoofd of gezicht doorgeven aan de hersenen. Dit worden sensorische signalen genoemd. De veranderende tinnitus die op zijn beurt weer het gevolg is van deze verandering in uitgezonden sensorische signalen, wordt ook wel somato-sensorische tinnitus genoemd. Ten onrechte trekken sommige patiënten direct de conclusie dat ook de oorzaak van tinnitus in het gebied ligt dat voor de verandering van tinnitus zorgt bij bewegen of aanraken.
Combinatie informatie
Wetenschappers zoeken de verklaring voor deze effecten in de verbindingen en interactie tussen het systeem dat te maken heeft met horen enerzijds en het systeem dat dient voor de verwerking van de sensorische signalen anderzijds. Ons lichaam combineert bijvoorbeeld informatie vanuit het richtinghoren met informatie over de stand van het hoofd. Die informatie komt op zijn beurt weer vanuit de nekspieren. We kunnen zo de richting van een geluid ten opzichte van ons lichaam bepalen.
Deze informatie komt via terugkoppeling ook terecht bij de nekspieren om zo ervoor te zorgen dat we onze blik kunnen richten naar daar waar het (bedreigende) geluid vandaan komt. En dan is er ook nog een verbinding met de kaakspieren via de zogenoemde akoestische schrikreflex, waarbij oog- en kaakspieren aanspannen bij het horen van een hard of vervelend geluid.
Drempel gehoorzenuw
Er is nog een andere verklaring waarom we verandering in tinnitus kunnen waarnemen bij bewegingen of uitoefenen van druk. De input van de sensorische signalen kan tot tinnitus leiden omdat het de drempel kan beïnvloeden van de auditieve zenuw: signalen die eerst niet werden doorgegeven worden nu plots wél doorgegeven.
“Ik ben niet slechthorend en bij mij verandert de tinnitus bij bewegingen of druk ook!”
Een flink aantal wetenschappers ziet tinnitus als een gevolg van de aanpassing die zich in de hersenen plaatsvindt. Bij slechthorendheid krijgen de hersenen minder input en daardoor passen deze zich aan: dat is te horen als tinnitus. Sommige patiënten vragen zich af hoe het kan dat de tinnitus bij hun verandert bij bewegingen van de nek of het hoofd (of druk), terwijl ze niet slechthorend zijn. Veroorzaken de nek- of kaakklachten dan toch de tinnitus?
Tinnitus kan naast gehoorverlies flink wat andere oorzaken hebben. Daarom zien andere wetenschappers tinnitus als een gevolg van mentale overbelasting. Overbelasting die zich niet alleen bij extra luisterinspanning voordoet (bij slechthorendheid), maar ook ontstaat door psychische overbelasting of een verminderde lichamelijke conditie (of een combinatie van een of meer van deze factoren). De ontstane mentale overbelasting is volgens hen hoorbaar als tinnitus.
Ook zij gaan ervan uit dat tinnitus voortkomt uit het ‘hoorgedeelte’ van de hersenen. Bij beweging of druk komt ook dan de sensorische input er bij. Dit interacteert op zijn beurt weer met de signalen afkomstig van de gehoorzenuw. De eerder genoemde invloed op de drempel van de gehoorzenuw waarbij deze actief wordt, kan ook hier een rol spelen.
Zo kan ook bij de afwezigheid van slechthorendheid bewegingen of druk als verandering in tinnitus waar te nemen zijn.
Wat te doen bij tinnitus?
Een belangrijke eerste stap bij tinnitus is een bezoek aan de huisarts. Als uw huisarts daar noodzaak toe ziet zal deze u doorverwijzen naar de KNO-arts of naar een audiologisch centrum. Daar zal op grond van audiologisch onderzoek en tal van vragen uitgezocht worden waar de mogelijke oorzaak ligt. Soms is dan nader medisch onderzoek noodzakelijk. Wanneer er sprake is van slechthorendheid zullen de behandelaars starten met revalidatie van het verminderde gehoor. Ook krijgt de patiënt uitleg over de verschillende oorzaken van tinnitus. Mocht de tinnituslast groot zijn dan krijgt de patiënt ook speciale tinnitus therapie aangeboden.
Kijk hier voor locaties waar behandeling voor tinnitus wordt gegeven.
Ook kan een goed zelfhulpboek bij tinnitus helpen als eerste stap.
Bronnen:
Bousema EJ, Koops EA, van Dijk P, Dijkstra PU. Association Between Subjective Tinnitus and Cervical Spine or Temporomandibular Disorders: A Systematic Review. Trends Hear. 2018 Jan-Dec;22:2331216518800640. doi: 10.1177/2331216518800640. PMID: 30269683; PMCID: PMC6168723. (link)
Michiels S, Nieste E, Van de Heyning P, Braem M, Visscher C, Topsakal V, Gilles A, Jacquemin L, De Hertogh W. Does Conservative Temporomandibular Therapy Affect Tinnitus Complaints? A Systematic Review. J Oral Facial Pain Headache. 2019 Summer;33(3):308–317. doi: 10.11607/ofph.2055. Epub 2019 Apr 12. PMID: 30978269. (link)
Van der Wal A, Michiels S, Van de Heyning P, Braem M, Visscher C, Topsakal V, Gilles A, Jacquemin L, Van Rompaey V, De Hertogh W. Treatment of Somatosensory Tinnitus: A Randomized Controlled Trial Studying the Effect of Orofacial Treatment as Part of a Multidisciplinary Program. J Clin Med. 2020 Mar 5;9(3):705. doi: 10.3390/jcm9030705. PMID: 32150992; PMCID: PMC7141361. (link)
Lees ook: