Fysiotherapie bij tinnitus

Wat kan fysiotherapie bij tinnitus betekenen? Bekend is dat tinnitus een symptoom is dat verband houdt met flink wat ander aandoeningen en klachten. Zo is er in veel gevallen een relatie met problemen met het gehoor. Daarnaast is bekend dat psychische en lichamelijke problemen een relatie hebben met tinnitus. Soms kan het een combinatie van deze factoren zijn. Pijn in de nek en of kaak zijn een voorbeeld van lichamelijke problemen die te maken kunnen hebben met de ervaren tinnitusklachten. Soms kan behandeling door een fysiotherapeut dan (enige) soelaas bieden bij tinnitus.

Lees verder

Somatosensorische tinnitus of somatische tinnitus

Patiënten die tinnitus ervaren, kunnen vaak de intensiteit of het karakter van hun tinnitusgeluid beïnvloeden door het aanspannen van hun nek- of kaakspieren of door hun nek- of kaak te bewegen. Dat is een vrij normaal verschijnsel. De zenuwen die vanuit het slakkenhuis richting de hersenen lopen, komen in een tussenstation met de naam ‘dorsale cochleaire kern’ terecht. Deze kern in de hersenstam is betrokken bij het horen. In de hersenstam zit nog een andere zenuwkern: de somatosensorische nucleus. Hier komen zenuwsignalen terecht die betrokken zijn bij bijvoorbeeld tast, pijn, beweging en ook de houding van lichaamsdelen. Nu blijkt dat deze twee zenuwkernen met elkaar in verbinding staan. Hierdoor is het mogelijk dat signalen vanuit de hoofd- en de nekregio een effect hebben op zowel de vuurfrequentie als op het meer of minder gelijktijdig vuren van zenuwen in het tussenstation. Dit kan op zijn beurt weer invloed hebben op de luidheid van de tinnitus en op de hoogte van het waargenomen tinnitusgeluid. Wanneer de tinnitusklachten veroorzaakt worden door nek- of kaakklachten wordt dit somatosensorische tinnitus of somatische tinnitus genoemd. Zelf de kans bepalen dat u hier last van heeft? Klik hier

Stress en spanning bij tinnitus kan voor spierspanning zorgen in kaak en nek

Tinnitus zorgt bij veel mensen voor stress en spanning. Hierdoor kan op zijn beurt ook spierspanning ontstaan in de nek en kaak. Dit kan tot pijnklachten leiden. Door de verbinding die bestaat in de hersenen tussen de kernen waar de signalen vanuit het gehoor en de gevoelssignalen terecht komen, is het zo mogelijk dat de tinnitus door de spierspanning erger wordt of het geluid verandert. Wanneer de klachten van de nek of kaak ontstaan door tinnitus, kan fysiotherapie de klachten verlichten tot het niveau waar de tinnitus op zat vóórdat de kaak- of nekproblemen er waren. Immers wanneer de tinnitus ontstaat door gehoorklachten, psychische klachten of andere lichamelijke klachten zijn deze daar niet mee weg te nemen.

Kaakproblemen kunnen primaire bron zijn van tinnitus

Het zou het ook zo kunnen zijn dat nek- en kaakproblemen de primaire en enige bron zijn van de tinnitusklachten. Uit een artikel van Groningse wetenschappers blijkt echter dat het verband tussen tinnitus in het geval van nekklachten slechts zwak is. Het verband gaat ook nog eens slechts één kant op: patiënten met tinnitus rapporteren vaker nekklachten maar niet andersom. Mensen met nekklachten hebben in het algemeen dus niet vaker tinnitus. Uit het omvangrijke literatuuronderzoek van de onderzoekers blijkt verder dat patiënten met kaakklachten wél vaker tinnitus rapporteren. Bij kaakklachten gaat het ook zwakke verband twee kanten op: patiënten met tinnitus geven vaker aan kaakklachten te hebben én patiënten met kaakklachten hebben ook vaker tinnitus.

Voor de stoornissen die er in de kaak zich voordoen bestaat een verzamelnaam: Temporomandibulaire dysfunctie (TMD). Onder TMD worden alle aandoeningen verstaan van de kauwspieren, de kaakgewrichten en daarmee samenhangende structuren. Patiënten die een stoornis in de kaak hebben, kunnen tal van klachten ervaren. Denk daarbij aan een moe gevoel of pijn in de kaakspieren, moeilijk de mond kunnen openen, pijn in het kaakgewricht, krakende of knakkende kaakgewrichten en of oorpijn. Ook kunnen de tanden en kiezen overgevoelig zijn of pijn doen. Soms is er slijtage aan het gebit te zien. Dat kan komen door tandenknarsen of het zogeheten ‘kaakklemmen’. Bij kaakklemmen klemt de patiënt veelal ook ’s nachts de tanden en kiezen krachtig op elkaar. De medische term voor kaakklemmen en ook tandenknarsen is bruxisme.

Hoe vaak komt tinnitus bij kaakklachten voor?

De zogeheten prevalentie van tinnitus bij patiënten met kaakklachten ligt tussen de 30 en 64%. Normaliter doet tinnitus zich veel minder vaak voor, namelijk tussen de 10% en 15%. Bij patiënten met kaakklachten zal de verandering door de pijn vanuit de kauwspieren of kaakgewricht, de verhoogde spierspanning door klemmen of knarsen de tinnitus doen ontstaan. Ook kan het bestaande tinnitus doen verergeren.

Kaakfysiotherapie positief effect in specifieke gevallen

Een overzichtsstudie (april 2019) die gekeken heeft naar het effect van kaakfysiotherapie op tinnitus geeft aan dat er slechts zwak bewijs (maar wel positief) is voor deze behandeling.
Een recenter onderzoek (maart 2020) van onderzoekers van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen laat duidelijker zien dat kaakfysiotherapie in staat is de ernst van de tinnitus te verminderen bij patiënten met zogeheten somatosensorische tinnitus waarbij problemen met het kaakgewricht of kaakspieren een rol spelen. Kaakfysiotherapie is in die gevallen in 61% van de gevallen effectief. Bij de toegepaste kaakfysiotherapie krijgen patiënten instructies over het adequaat gebruiken van het kauwstelsel en krijgen ze ook oefeningen te doen. Ook de pijnlijke kauwspieren en gewrichten behandelt de orofaciaal therapeut Wanneer de patiënten met somatische tinnitus in de nacht ook aan kaakklemmen doen, krijgen ze daarnaast van een gespecialiseerde tandarts (een tandarts-gnatoloog) een zogeheten opbeetplaat. Deze moeten patiënten ‘s nachts in doen.

orofaciale therapie bij tinnitus praktijk de Hoofdzaak Woerden — Orofaciaal therapeut Saskia Vrickx van praktijk de Hoofdzaak in Woerden aan het werk. Foto: Lumi fotografie.

Reguliere fysiotherapie bij tinnitus

Onderzoeker Sarah Michiels heeft onderzoek gedaan naar het effect van fysiotherapie bij mensen waarbij de nekklachten gerelateerd zijn aan het ontstaan van tinnitus. Eerdere casestudies suggereerden dat behandeling van de nekwervelkolom een positief effect kan hebben op tinnitus.
De resultaten van haar onderzoek toonden aan dat de behandeling een positief effect heeft op de tinnitus- en nekklachten. Onmiddellijk na de behandeling ervoer 53% van de patiënten aanzienlijke verbetering van tinnitus. Bij 24% hield dit ook aan na zes weken. Het onderzoek wijst in de richting dat fysiotherapie van de nek een positief effect kan hebben op subjectieve tinnitusklachten bij patiënten die last hebben van zowel tinnitus als nekklachten. Toch zijn grotere studies nog nodig om het gevonden effect te bevestigen.

Conclusies

Onderzoekers concluderen op grond van de analyse van de gegevens van eerdere studies, dat er geen duidelijk positief verband is tussen tinnitus en nek- of kaakklachten.
Het meest recente onderzoek naar kaakfysiotherapie laat zien dat behandeling in specifieke gevallen waarbij er naast tinnitus ook problemen met het kaakgewricht of -spieren zijn, kan helpen de tinnitusklachten te verminderen. Eerdere studies lieten slechts een zwak positief effect zien van kaakfysiotherapie.

Onderzoeken naar reguliere fysiotherapie bij tinnitus die samengaat met nekproblemen, wijst in de richting dat dit de tinnitusklachten kan verminderen. Onderzoekers bevelen uitgebreider onderzoek aan naar fysiotherapie bij tinnitus. Ook omdat veel eerdere onderzoeken niet van hoge kwaliteit waren.

Met de theorie en de resultaten van de diverse studies zijn bepaalde fenomenen te verklaren die patiënten aandragen (zie onder). Klinisch onderzoek en uitleg kan daarmee ook tot meer begrip leiden en er voor zorgen dat de patiënt beter omgaat met zijn/haar tinnitus.

“Mijn fysiotherapeut zegt dat het niks te maken heeft met gehoorschade en dat medici er niks van snappen!”

Er blijkt een fysiotherapeut te zijn die beweert dat tinnitus niets met slechthorendheid en ‘platliggende trilhaartjes’ te maken heeft, maar alleen voortkomt uit stress en de nekklachten die dat veroorzaakt. Ook geeft deze fysiotherapeut bij patiënten aan dat audiologen en KNO-artsen er niets van snappen. Ook zouden er commerciële belangen spelen om de, volgens de fysiotherapeut niet deugende theorie van de trilhaartjes, in stand te houden. Wat deze fysiotherapeut verkondigt over tinnitus klopt niet en het verwijzen naar vermeende commerciële belangen duidt op complotdenken.

Uit tal van onderzoeken blijkt namelijk dat er een zeer sterk verband is tussen tinnitus en slechthorendheid (dus ook met gehoorschade die door lawaai wordt veroorzaakt). Tinnitus is zelfs in het merendeel van de gevallen gerelateerd aan slechthorendheid. Beweren dat tinnitus niets met gehoorschade te maken heeft, is hetzelfde als beweren dat de aarde plat is.
Bij dieren en mensen is het vrij gemakkelijk om tinnitus te veroorzaken door ze bloot te stellen aan zeer hard lawaai. Daarnaast zijn er naast slechthorendheid en stress nog flink wat andere oorzaken van tinnitus.

De kans is aanzienlijk dat patiënten door de uitlatingen en uitspraken van deze fysiotherapeut niet de juiste behandeling of zorg krijgen of zoeken. Ook kan het zijn dat ze zorg krijgen die niet zinvol is. De uitkomsten van de hier aangehaalde literatuurstudie onderstreept dat.

“Als ik mijn hoofd of kaak beweeg of druk uitoefen op mijn nek of hoofd verandert ook mijn tinnitus!”

Ongeveer 2 op de 3 mensen met tinnitus, geeft aan dat ze de tinnitus kunnen beïnvloeden. Dat kunnen ze door bijvoorbeeld hun hoofd, nek of kaken te bewegen, de spieren daarin aan te spannen of door er druk er op uit te oefenen. Ook lijkt de aanraking van de huid of beweging van de ogen bij sommigen dit effect te hebben: de tinnitus wordt luider of verandert van klank of er komt een geluid bij of er gaat een geluid weg.

Somatosensorische tinnitus

In ons lichaam bevinden zich sensoren die de positie van de spieren in bijvoorbeeld de nek, kaak, hoofd of gezicht doorgeven aan de hersenen. Dit worden sensorische signalen genoemd. De veranderende tinnitus die op zijn beurt weer het gevolg is van deze verandering in uitgezonden sensorische signalen, wordt ook wel somato-sensorische tinnitus genoemd. Ten onrechte trekken sommige patiënten direct de conclusie dat ook de oorzaak van tinnitus in het gebied ligt dat voor de verandering van tinnitus zorgt bij bewegen of aanraken.

Combinatie informatie

Wetenschappers zoeken de verklaring voor deze effecten in de verbindingen en interactie tussen het systeem dat te maken heeft met horen enerzijds en het systeem dat dient voor de verwerking van de sensorische signalen anderzijds. Ons lichaam combineert bijvoorbeeld informatie vanuit het richtinghoren met informatie over de stand van het hoofd. Die informatie komt op zijn beurt weer vanuit de nekspieren. We kunnen zo de richting van een geluid ten opzichte van ons lichaam bepalen.
Deze informatie komt via terugkoppeling ook terecht bij de nekspieren om zo ervoor te zorgen dat we onze blik kunnen richten naar daar waar het (bedreigende) geluid vandaan komt. En dan is er ook nog een verbinding met de kaakspieren via de zogenoemde akoestische schrikreflex, waarbij oog- en kaakspieren aanspannen bij het horen van een hard of vervelend geluid.

Drempel gehoorzenuw

Er is nog een andere verklaring waarom we verandering in tinnitus kunnen waarnemen bij bewegingen of uitoefenen van druk. De input van de sensorische signalen kan tot tinnitus leiden omdat het de drempel kan beïnvloeden van de auditieve zenuw: signalen die eerst niet werden doorgegeven worden nu plots wél doorgegeven.

“Ik ben niet slechthorend en bij mij verandert de tinnitus bij bewegingen of druk ook!”

Een flink aantal wetenschappers ziet tinnitus als een gevolg van de aanpassing die zich in de hersenen plaatsvindt. Bij slechthorendheid krijgen de hersenen minder input en daardoor passen deze zich aan: dat is te horen als tinnitus. Sommige patiënten vragen zich af hoe het kan dat de tinnitus bij hun verandert bij bewegingen van de nek of het hoofd (of druk), terwijl ze niet slechthorend zijn. Veroorzaken de nek- of kaakklachten dan toch de tinnitus?

Tinnitus kan naast gehoorverlies flink wat andere oorzaken hebben. Daarom zien andere wetenschappers tinnitus als een gevolg van mentale overbelasting. Overbelasting die zich niet alleen bij extra luisterinspanning voordoet (bij slechthorendheid), maar ook ontstaat door psychische overbelasting of een verminderde lichamelijke conditie (of een combinatie van een of meer van deze factoren). De ontstane mentale overbelasting is volgens hen hoorbaar als tinnitus.
Ook zij gaan ervan uit dat tinnitus voortkomt uit het ‘hoorgedeelte’ van de hersenen. Bij beweging of druk komt ook dan de sensorische input er bij. Dit interacteert op zijn beurt weer met de signalen afkomstig van de gehoorzenuw. De eerder genoemde invloed op de drempel van de gehoorzenuw waarbij deze actief wordt, kan ook hier een rol spelen.
Zo kan ook bij de afwezigheid van slechthorendheid bewegingen of druk als verandering in tinnitus waar te nemen zijn.

Wat te doen bij tinnitus?

Een belangrijke eerste stap bij tinnitus is een bezoek aan de huisarts. Als uw huisarts daar noodzaak toe ziet zal deze u doorverwijzen naar de KNO-arts of naar een audiologisch centrum. Daar zal op grond van audiologisch onderzoek en tal van vragen uitgezocht worden waar de mogelijke oorzaak ligt. Soms is dan nader medisch onderzoek noodzakelijk. Wanneer er sprake is van slechthorendheid zullen de behandelaars starten met revalidatie van het verminderde gehoor. Ook krijgt de patiënt uitleg over de verschillende oorzaken van tinnitus. Mocht de tinnituslast groot zijn dan krijgt de patiënt ook speciale tinnitus therapie aangeboden.
Kijk hier voor locaties waar behandeling voor tinnitus wordt gegeven.
Ook kan een goed zelfhulpboek bij tinnitus helpen als eerste stap.

Bronnen:

Bousema EJ, Koops EA, van Dijk P, Dijkstra PU. Association Between Subjective Tinnitus and Cervical Spine or Temporomandibular Disorders: A Systematic Review. Trends Hear. 2018 Jan-Dec;22:2331216518800640. doi: 10.1177/2331216518800640. PMID: 30269683; PMCID: PMC6168723. (link)

Michiels S, Nieste E, Van de Heyning P, Braem M, Visscher C, Topsakal V, Gilles A, Jacquemin L, De Hertogh W. Does Conservative Temporomandibular Therapy Affect Tinnitus Complaints? A Systematic Review. J Oral Facial Pain Headache. 2019 Summer;33(3):308–317. doi: 10.11607/ofph.2055. Epub 2019 Apr 12. PMID: 30978269. (link)

Michiels S, Van de Heyning P, Truijen S, Hallemans A, De Hertogh W. Does multi-modal cervical physical therapy improve tinnitus in patients with cervicogenic somatic tinnitus? Man Ther. 2016 Dec;26:125-131. doi: 10.1016/j.math.2016.08.005. Epub 2016 Aug 26. PMID: 27592 (link)

Van der Wal A, Michiels S, Van de Heyning P, Braem M, Visscher C, Topsakal V, Gilles A, Jacquemin L, Van Rompaey V, De Hertogh W. Treatment of Somatosensory Tinnitus: A Randomized Controlled Trial Studying the Effect of Orofacial Treatment as Part of a Multidisciplinary Program. J Clin Med. 2020 Mar 5;9(3):705. doi: 10.3390/jcm9030705. PMID: 32150992; PMCID: PMC7141361. (link)