Ouderen met gehoorverlies lopen een verhoogd risico om te vallen. Nieuw onderzoek laat zien dat een vragenlijst over gehoorproblemen dat risico vroegtijdig kan signaleren. Het gaat om de Amsterdam Inventory for Auditory Disability and Handicap (AIADH), ook wel bekend als de Amsterdamse vragenlijst. Deze blijkt gevoeliger dan het toonaudiogram voor het vroegtijdig signaleren van gehoorgerelateerde balansproblemen: zelfs wanneer het gehoor nog binnen de norm valt, kunnen subtiele beperkingen bij het detecteren van geluiden al wijzen op een verhoogd valrisico.
Wat meet de Amsterdamse vragenlijst?
De Amsterdam Inventory for Auditory Disability and Handicap (AIADH) bestaat uit dertig items over hoe goed iemand in het dagelijks leven geluiden en spraak waarneemt. De items zijn onderverdeeld in vijf subschalen: detectie van geluiden, lokalisatie, spraakverstaan in stilte, spraakverstaan in lawaai en klankonderscheiding.
In Nederland wordt de vragenlijst momenteel vooral gebruikt om gehoorbeperkingen in kaart te brengen, met als doel een passende hoortoestelcategorie te bepalen binnen het vergoedingssysteem. In de praktijk wordt de lijst echter zelden actief gebruikt als gesprekshulpmiddel tussen cliënt en audicien (lees meer).
Zelfrapportage detecteert valrisico eerder dan toonaudiogram
De onderzoekers vergeleken de AIADH-scores van 148 volwassenen met en zonder gehoorverlies met objectieve balansmetingen (zoals de Timed Up and Go-test) en subjectieve balansvragenlijsten (zoals de ABC-schaal). Ze ontdekten dat hogere AIADH-scores samenhingen met slechtere balans en een verhoogd risico om te vallen – ook wanneer het toonaudiogram geen afwijkingen liet zien. De voorspellende waarde nam toe met de leeftijd.
Zo bleek een AIADH-score van 3,74 of hoger overeen te komen met een verhoogd risico op vallen. Zelfs wanneer iemand zelf weinig gehoorproblemen ervaart, kunnen subtiele beperkingen — vooral bij het detecteren van omgevingsgeluiden — wijzen op verstoring van het evenwicht. Dat maakt de AIADH tot een gevoelig en laagdrempelig instrument om valrisico’s vroegtijdig op te sporen, zelfs bij mensen die objectief nog geen gehoorverlies lijken te hebben.
Vooral de subschaal ‘detectie’ blijkt voorspellend
De vijf subschalen van de AIADH bleken allemaal significant samen te hangen met balansproblemen, maar vooral de subschaal ‘detectie van geluiden’ was een sterke voorspeller van verhoogd valrisico. Deze bevat vragen over het waarnemen van alledaagse geluiden zoals vogels die fluiten, een draaiende wasmachine of voetstappen van iemand die nadert. Volgens de onderzoekers spelen deze subtiele auditieve signalen een belangrijke rol bij oriëntatie en het bewaren van balans, vooral op oudere leeftijd.
Betere oriëntatie dankzij hoortoestellen
Een verkennend onderzoek uit 2014 wees er al op dat hoortoestellen het evenwicht kunnen verbeteren bij slechthorenden. Een literatuuronderzoek uit 2021 bevestigde dat er aanwijzingen zijn voor positieve effecten op zowel het statische als dynamische evenwicht, en op hoe mensen hun balans subjectief ervaren.
Er is dan ook steeds meer bewijs dat een betere oriëntatie op basis van geluid bijdraagt aan evenwicht. Moderne hoortoestellen, die onderling samenwerken, bieden een natuurlijker geluidsbeeld. Hierdoor wordt het makkelijker om geluiden in de ruimte te plaatsen en krijgt de omgeving meer structuur — wat het evenwicht ten goede komt.
Van vergoedingsinstrument naar screeningsinstrument
De uitkomsten van het onderzoek laten zien dat de AIADH breder inzetbaar is dan nu het geval is. Niet alleen om beperkingen in kaart te brengen bij hoortoestelselectie, maar ook als screeningsinstrument voor balansproblemen en verhoogd valrisico — zeker bij mensen boven de veertig jaar. De vragenlijst krijgt daarmee een nieuwe, preventieve waarde die past bij een toekomstgerichte hoorzorg.
Toepassing in de praktijk
De onderzoekers pleiten ervoor om de Amsterdamse vragenlijst in te zetten als laagdrempelige screener voor balansproblemen. Zeker binnen de zorg op afstand (online/digitaal) kan deze kort af te nemen zelfrapportage een kosteneffectieve aanvulling vormen op fysieke metingen en audiometrie.
De vragenlijst is bruikbaar voor onder meer huisartsen en fysiotherapeuten die snel willen inschatten of verder onderzoek naar het evenwicht zinvol is — ook bij patiënten zonder duidelijke afwijkingen op het toonaudiogram. De AIADH is natuurlijk niet bedoeld om alle oorzaken van balansproblemen te verklaren, maar blijkt wel een waardevolle indicator bij gehoorgerelateerde evenwichtsproblemen
Uit eerder onderzoek blijkt dat hoortoestellen effectief zijn bij zogenoemd verborgen gehoorverlies: mensen met normale gehoordrempels, maar wél met luisterproblemen in rumoer. Hoortoestellen verbeteren niet alleen het verstaan in lawaai, maar verminderen ook tinnitusklachten (lees meer). Omdat hoortoestellen de detectie van geluiden verbeteren — juist die auditieve signalen die belangrijk zijn voor oriëntatie en balans — is het aannemelijk dat ze ook bijdragen aan het voorkomen van evenwichtsproblemen ook bij een gering of verborgen gehoorverlies.
Bron: Putter-Katz, H., Horev, N., Yaakobi, E. et al. Self-reported hearing measures can predict risk of falling and balance problems. Commun Med 5, 173 (2025). https://doi.org/10.1038/s43856-025-00878-8
Lees ook
