Er werd wel gedacht dat het gehoor van vleermuizen onaantastbaar was. Dit ondanks dat de luide onderlinge communicatie met hun soortgenoten voor flink hoge lawaainiveaus zorgt. Toch blijken ook vleermuizen gehoorverlies te krijgen als ze ouder worden. Dat laten onderzoekers van de Universiteit van Tel Aviv in Israël zien. Het gehoorverlies bij de vleermuizen doet zich net als bij mensen voor in de hoge frequenties. De mate van de achteruitgang komt overeen met die van mensen: ongeveer 1 decibel per jaar. Het is mogelijk dat vleermuizen ons in de toekomst kunnen voorzien van belangrijke inzichten in de oorzaken van slechthorendheid die zich met de leeftijd voordoen. Daarbij speelt ook blootstelling aan lawaai gedurende het leven een rol.
Vleermuizen maken gebruik van echolocatie
Voor een vleermuis is het van essentieel belang om zich goed te kunnen oriënteren door middel van geluid. Bij het oriënteren zendt een vleermuis een signaal uit met een hele hoge frequentie. De uitgezonden frequenties liggen boven de 18.000 Hz en bij sommige soorten komen deze zelfs een stuk boven de 100.000 Hz uit. Het uitgezonden signaal weerkaatst op objecten, voorwerpen en prooien (zoals insecten, vissen en knaagdieren). De weerkaatsing, ook wel echo genoemd, vangt de vleermuis op met zijn relatief grote oren. Zo kan een vleermuis nauwkeurig de locatie bepalen van prooien en objecten. De methode waarbij een vleermuis via echo zijn locatie bepaalt, wordt ook wel ‘echolocatie’ genoemd.
Het merendeel van de door vleermuizen uitgezonden geluiden zijn voor ons gehoor niet (meer) waarneembaar. Kinderen die frequenties tot 20.000 Hz kunnen waarnemen, zijn in staat de geluiden van sommige soorten nog net wél te horen. Omdat het gehoor met de leeftijd al snel achteruitgaat, zullen meeste volwassenen de vleermuisgeluiden sowieso niet meer kunnen waarnemen.
Benieuwd tot welke frequentie jij nog kunt horen? Klik dan hier.
Oren vleermuis in verhouding met lichaam groot
De oren van een vleermuis zijn in verhouding tot de grootte van hun lichaam een stuk groter dan die van een mens. Bij sommige soorten kunnen de oren wel tot een derde van hun totale lichaamslengte uitmaken. Bij de mens maken de oren (meestal) minder dan een tiende van de lichaamslengte uit.
Vleermuizen geschikt voor onderzoek naar ouderdomsslechthorendheid
Onderzoekers gebruiken vaak muizen voor medisch onderzoek. Dit wordt gedaan omdat ze genetisch en fysiologisch goed vergelijkbaar zijn met mensen. Dat is handig bij onderzoek naar bijvoorbeeld medicijnen. Een ander voordeel is dat ze een kortere levensduur hebben waardoor een volgende generatie alweer snel gekweekt is.
Voor de effecten van de leeftijd en blootstelling van lawaai op het gehoor tijdens hun leven zijn muizen weer minder geschikt. Dit omdat muizen maar kort leven. In gevangenschap leven ze tussen de 1,5 en 3 jaar. Vleermuizen hebben een veel langere levensduur dan muizen van vergelijkbare grootte. Sommige vleermuissoorten kunnen zelfs meer dan 30 jaar oud worden. Dat maakt vleermuizen interessant om onderzoek te doen naar ouderdomsslechthorendheid en langdurige blootstelling aan lawaai.
Ook vleermuizen worden slechthorend
Onderzoek naar het gehoor van vleermuizen is zeldzaam. Er werd vanuit uitgegaan dat vleermuizen geen last hebben van (ouderdoms-) slechthorendheid. Eerder onderzoek naar het gehoor van vleermuizen liet namelijk zien dat het detecteren van geluid voor en na blootstelling aan hard geluid niet echt verschilde. Ook konden de vleermuizen nog prima daarna gebruik maken van hun echolocatie. Verondersteld werd dat de spierreflex in het middenoor van de vleermuizen daaraan zou bijdragen.
Ook in het middenoor bij de mens zit een middenoorspiertje. Dit spiertje wordt ook wel de musculus tensor tympani genoemd. Dit spiertje is verbonden met de gehoorbeentjes en het trommelvlies. Bij hard geluid vanaf zo ongeveer 80 dBA, gaat deze spier zich samentrekken. Hierdoor kantelt de stijgbeugel een beetje. Hierdoor wordt de overdracht van geluid richting het slakkenhuis enigszins belemmerd. De lagere frequenties worden dan wat gedempt. Deze reflex heeft bij de mens maar een beperkte functie voor het beschermen van het gehoor. Omdat het even duurt (17 ms) voordat het spiertje gaat samentrekken beschermt het niet tegen impulslawaai zoals bij een vuurwerk of een pistoolschot. Ook tijdens het geeuwen trek het spiertje samen. Dat verklaart waarom we dan even wat minder horen.
Ook bij mensen blijkt overigens dat het gehoor na enkele keren blootstelling aan hard lawaai of muziek nog prima te functioneren (mits dat het niet echt veel te hard is). Echter wanneer we ons gehoor te vaak aan te hard geluid of muziek blootstellen kan er wél schade ontstaan.
Resultaten onderzoek naar gehoor vleermuizen
Het recente onderzoek naar het gehoor van vleermuizen laat zien dat het gehoorverlies bij deze zoogdieren zich net als bij mensen voordoet in de hoge frequenties. De mate van de achteruitgang blijkt ook overeen te komen met die van mensen. Ieder jaar neemt het gehoorverlies met zo’n 1 decibel toe. De conclusie vanuit eerder onderzoek dat er geen slechthorendheid optreedt bij vleermuizen, blijkt een te voorbarige te zijn geweest.
De onderzoekers denken dat vleermuizen ons in de toekomst kunnen voorzien van belangrijke inzichten in de processen en mechanismen van leeftijdsgerelateerde slechthorendheid. Het achteruitgaan van het gehoor met de leeftijd wordt ook wel ouderdomsslechthorendheid genoemd. Bij het ontstaan daarvan speelt ook de blootstelling aan harde lawaainiveaus een rol.
Bron: Bats experience age-related hearing loss. Yifat Chaya Tarnovsky, Shahar Taiber, Yomiran Nissan, Arjan Boonman, Yaniv Assaf, Gerald S Wilkinson, Karen B Avraham, Yossi Yovel, Life Science Alliance Mar 2023, 6 (6) e202201847; DOI: 10.26508/lsa.202201847
