Een tweede botverankerdhoortoestel verbetert het lokaliseren van geluiden ten opzichte van een eenzijdige aanpassing. Dat laten onderzoekers van het Radboud Universitair Medisch Centrum zien in hun artikel dat online gepubliceerd is in ‘European Archives of Oto-Rhino-Laryngology’. Goed lokaliseren is belangrijk voor zowel de veiligheid als voor het verstaan. Bij mensen met een aangeboren geleidingsverlies lijkt het van belang om al op kinderleeftijd gehoorrevalidatie toe te passen op twee oren. Slechthorenden die op jonge leeftijd tweezijdig werden gerevalideerd blijken op latere leeftijd een redelijk lokalisatievermogen te hebben.
Botverankerde hoortoestellen
Botverankerde hoortoestellen zoals Cochlear’s Baha en de Ponto van Oticon Medical maken gebruik van zogenaamde directe beengeleiding. Zo’n hoortoestel omzeilt de aangedane delen van het gehoor door geluiden via het bot te geleiden naar het slakkenhuis. Een dergelijke toestel is niet geschikt voor alle typen gehoorverlies maar vindt toepassing wanneer er sprake is van een geleidingsverlies. Dit kan bijvoorbeeld komen door otosclerose of door een chronische middenoorontsteking. In zulke gevallen kunnen geluiden via de gehoorgang, het trommelvlies, de hamer, het aambeeld en de stijgbeugel, het slakkenhuis niet meer goed bereiken. Het botverankerde hoortoestel zorgt er dan voor dat de geluiden via trillingen bij het slakkenhuis terecht komen. Dat gebeurt door het in trilling brengen van de schedel.
Zinvolheid tweede botverankerd hoortoestel
De zinvolheid van een tweede botverankerd hoortoestel wordt nogal eens in twijfel getrokken. Immers via de trillingen in het bot worden beide slakkenhuizen tegelijkertijd gestimuleerd. KNO-arts in opleiding Coosje Caspers die op dit onderwerp promoveert, zegt daarover: ”Eerdere onderzoeken lieten al zien dat er audiologische voordelen zitten aan een tweede botverankerd hoortoestel. Daarmee verbetert niet alleen het verstaan van spraak in lawaai en neemt de aan het gehoor gerelateerde kwaliteit van leven toe, ook het lokaliseren van geluiden verloopt beter.” Caspers vervolgt: “Opvallend is dat lang niet elke patiënt met geleidingsverlies aan beide oren een tweede implantaat krijgt.”
KNO-arts in opleiding Coosje Caspers: “Goed lokaliseren is belangrijk voor onze veiligheid, maar draagt ook bij aan de verstaanbaarheid vooral in rumoerige situaties. Eerdere studies toonden al aan dat patiënten met twee implantaten beter kunnen richtinghoren dan patiënten met slechts één implantaat.”
Lokaliseren van geluiden belangrijk
Het kunnen lokaliseren van geluiden in de ruimte is zeer belangrijk om goed te kunnen functioneren in het dagelijks leven. Caspers: “Goed lokaliseren is belangrijk voor onze veiligheid, maar draagt ook bij aan de verstaanbaarheid vooral in rumoerige situaties. Eerdere studies uit onze groep toonden al aan dat patiënten met twee implantaten beter kunnen richtinghoren dan patiënten met slechts één implantaat.” Het onderzoek van Coosje Caspers heeft deze bevindingen bevestigd. De onderzoekers kunnen daarmee echter nu ook een uitspraak doen over het vermogen om geluiden te lokaliseren.
Eerdere onderzoeken naar lokaliseren met botverankerde hoortoestellen
Bij de meeste eerdere onderzoeken maakten onderzoekers gebruik van een beperkt aantal luidsprekers rondom de patiënt. Soms werd er zelfs alleen gekeken of patiënten konden aangeven of een geluid van links of rechts kwam. Bij weer een ander onderzoek waar alleen kinderen aan mee deden, werden 24 luidsprekers gebruikt om het lokaliseren van geluiden nauwkeurig te bestuderen. Uit dit onderzoek, dat eveneens plaatsvond in het Radboudumc, bleek dat de meeste kinderen alleen globaal konden bepalen of een geluid van links of rechts kwam. Wat echter opviel was dat één van hen geluiden zo goed als normaal wist te lokaliseren. Caspers: ”Dat riep bij ons de vraag op of dragers van botverankerde hoortoestellen aan twee kanten in staat zouden zijn daadwerkelijk geluiden nauwkeurig te lokaliseren. Ook vroegen we ons af wat precies maakt dat de een het beter doet dan de ander en of training bijdraagt aan het vermogen om geluiden te lokaliseren”.
Het onderzoek aan Radboud Universitair Medisch Centrum
Aan het recente onderzoek van het Radboud Universitair Medisch Centrum deden 15 ervaren dragers van botverankerde hoortoestellen mee. Allen droegen zo’n toestel aan beide zijden. In de groep bevonden zich zowel patiënten met een aangeboren als een verkregen geleidingsgehoorverlies. Ook waren er patiënten met een (klein) asymmetrisch verlies.
Gekeken werd hoe goed de patiënten geluiden konden lokaliseren en ook of optimalisatie van de instellingen daar verbetering in gaf. Ook kregen de patiënten korte lokalisatie oefeningen te doen waarbij ze visuele feedback kregen.
De patiënten brachten drie keer een bezoek aan het onderzoeksinstituut. Bij het eerste bezoek werd gekeken hoe goed zij konden lokaliseren. Bij het tweede en derde bezoek werd onderzocht of de instellingen en een korte trainingssessie het lokaliseren konden verbeteren. De patiënten droegen allen een BAHA 4 of 5 van Cochlear.
Resultaten
De resultaten van het onderzoek bevestigen de eerdere bevinding dat een botverankerd hoortoestel aan twee zijden het lokaliseren van geluiden verbetert ten opzichte van een eenzijdige aanpassing. Nieuw aan het huidige onderzoek is dat het laat zien dat met twee botverankerde hoortoestellen het merendeel van de patiënten kon bepalen vanuit welke kant een geluid kwam, maar ook dat een derde ervan zelfs vrij accuraat kon bepalen uit welke richting een geluid precies kwam.
Over het algemeen konden patiënten met een symmetrisch gehoorverlies, en beiderzijds een goed functionerend slakkenhuis redelijk goed lokaliseren, terwijl patiënten met een asymmetrisch verlies en patiënten met een beengeleidingsdrempel van 25 dB of meer minder goed presteerden. Patiënten met een beperkte asymmetrie waren echter wel in staat geluiden te lateraliseren. Dit betekent dat ze konden bepalen of een geluid van links of rechts kwam. Dit geeft al een duidelijke meerwaarde aan van een tweede toestel. Wanneer naar de gemiddelde resultaten in de groep werd gekeken, was een effect van instellingen of training niet zichtbaar.
Bijtijds een tweede botverankerd toestel belangrijk
Ook suggereren de resultaten dat een periode met slechts één toestel bij patiënten met een tweezijdig geleidingsverlies, niet uitsluit dat zij uiteindelijk redelijk goed kunnen lokaliseren met een tweede botverankerd hoortoestel op jong of midden volwassenleeftijd.
Coosje Caspers: “Mogelijk is het wel zo dat tweezijdige gehoorrevalidatie het beste vóór een bepaalde leeftijd toegepast moet worden om een zo optimaal mogelijk lokalisatievermogen te realiseren op latere leeftijd. Het is tot op heden echter onduidelijk of dit daadwerkelijk zo is en wat dan de precieze leeftijdsgrens zou zijn. Toekomstig onderzoek zal dit moeten uitwijzen.”
Bij het Radboudumc: Tweezijdige implantatie
Zorgverleners in het Radboudumc gaan ervan uit dat, in het geval van bilateraal gehoorverlies, vroegtijdige gehoorrevalidatie van belang is voor adequate spraak-taalontwikkeling. Daarom revalideren ze patiënten daar met een aangeboren tweezijdig geleidingsverlies zo vroeg mogelijk met twee beengeleidingshoortoestellen op een softband. De tweezijdige implantatie van botverankerde hoortoestellen zelf vindt plaats vanaf de leeftijd van vier jaar.
Toekomstig onderzoek
In de toekomst zouden de onderzoekers graag het lokalisatievermogen willen onderzoeken in een grotere groep volwassenen die allen op jonge kinderleeftijd zijn geïmplanteerd met twee botverankerde hoortoestellen. Ook zouden ze willen bestuderen wat de meerwaarde is van twee botverankerde hoortoestellen bij mensen met tweezijdige geleidingsverliezen en een beperkte mate van asymmetrische beengeleiding. Omdat nog weinig bekend is over de meerwaarde van twee toestellen bij deze groep patiënten, is het Radboudumc terughoudend met het tweezijdig implanteren van deze patiënten. Daarnaast is er nog heel weinig bekend over de mogelijkheden om middels training het lokaliseren van volwassenen en kinderen met maar één implantaat te verbeteren. Ook daar kan nader onderzoek meer duidelijkheid in geven.
Bron: Caspers, C.J.I., Janssen, A.M., Agterberg, M.J.H. et al. Sound localization with bilateral bone conduction devices. Eur Arch Otorhinolaryngol (2021). https://doi.org/10.1007/s00405-021-06842-1.
