Een speciale stemversterker kan in een klas de verstaanbaarheid en schoolprestaties van leerlingen verbeteren én de stem van de leerkracht sparen. Herrie in de klas of een slechte akoestiek van het klaslokaal hebben een flink aantal negatieve gevolgen. Zo is de juf of meester moeilijk verstaanbaar en gaat het ten koste van de concentratie van de leerlingen. Dat heeft op zijn beurt weer een negatief effect op de schoolprestaties. Naast een negatief effect aan de zijde van de leerlingen geeft het ook nog een probleem aan de kant van de docent: stemproblemen. We spraken hierover met Karin van den Berg – logopedist en audicien en sinds een aantal jaar werkzaam bij Hoorexpert.
Laten we beginnen aan de kant van de docent. Komen stemproblemen bij leerkrachten veel voor?
Karin: “Veel leerkrachten krijgen tijdens hun carrière last van hun stem. Er zijn meerdere onderzoeken gedaan naar de prevalentie van stemklachten bij leerkrachten. Hieruit komt naar voren dat 56% van alle leerkrachten tijdens hun carrière last krijgt van stemklachten. Ook blijkt het ziekteverzuim hierdoor hoger uit te vallen; 1 op de 5 leerkrachten meldt zich weleens ziek vanwege stemproblemen.”
Docenten voor de klas hebben vaak last van hun stem en leerlingen moeten zich door lawaai en slechte akoestiek extra concentreren. Foto door: NeONBRAND
Wat is er aan te doen?
Karin: “Natuurlijk is het mogelijk om als er al problemen zijn logopedische behandeling in te zetten, maar preventie is nog belangrijker. Voorkomen is immers beter dan genezen.”
Preventie? Waar moet ik dan aan denken?
Karin: “Docenten kunnen bijvoorbeeld verschillende werkvormen toepassen in de les, zodat ze hun stem sparen. Ook kan het smeren van de keel helpen door voldoende water te drinken. Niet alleen veel achter elkaar of te hard praten is slecht voor de stem, dat geldt ook voor roken. Stoppen is dan ook zeer raadzaam. Een andere tip is om de aandacht van de leerlingen niet proberen te krijgen door luid te praten of te schreeuwen, maar door in de handen te klappen of afgesproken gebaar of fluitje te gebruiken.”
Zijn de problemen daarmee dan ook over?
Karin: “Was het maar waar! De oorzaak zit helaas niet alleen in het stemgebruik, maar er is vaak ook een probleem met de akoestiek. Scholen zitten nogal eens in oude gebouwen met hoge lokalen met harde materialen zoals veel glas. Ook blijkt uit onderzoek dat leerlingen luidruchtiger zijn geworden. Een slechte akoestiek én herrie zorgen beiden ervoor dat de verstaanbaarheid minder wordt.”
Wat leert een logopedist een docent bij het gebruik van zijn stem?
Karin: “Bij het spreken zorgt de luchtdruk ervoor dat het slijmvlies op de stembanden gaat trillen. Deze trilling zorgt voor ons stemgeluid. Wanneer we luider gaan spreken, wordt de luchtdruk verhoogd en gaat ook het stemvolume omhoog. Met de juiste stemtechniek, zoals het gebruik van ademsteun vanuit de buik, zal het verhogen van het volume geen klachten geven. Bij stress en verkeerd stemgebruik worden de stembanden overbelast. In een ruimte waarin de akoestiek niet optimaal is, met een luidruchtige groep, is een luidere stem van de leerkracht onontbeerlijk om alle leerlingen in het klaslokaal te bereiken.
Wat doet stress met de stembanden?
Karin: “ Stress zorgt ervoor dat de spieren in de nek en de hals meer aangespannen worden. Er is daardoor minder goede controle over deze spieren en de stembanden. Dat stemproblemen bij docenten ook vaak door stress worden veroorzaakt, is natuurlijk niet zo verwonderlijk als je kijkt naar de toegenomen werkdruk onder docenten.
Door herrie en een slechte akoestiek moet de docent meer moeite doen om zich verstaanbaar te maken. Welk effect hebben deze factoren op de verstaanbaarheid?
Karin: “De kinderen in de voorste rij zullen het meest pure stemgeluid van de leerkracht horen; een goed volume en de minste ‘vervuiling’ van het geluid door omgevingsrumoer. De leerlingen achterin horen de stem van de docent ook nog wel, maar die is door de herrie en de akoestiek qua kwaliteit al een stuk minder. Het is alom bekend is dat leerlingen hinder ondervinden van rumoer in de klas. Om alles wat de docent zegt goed te kunnen begrijpen moeten de leerlingen zich flink concentreren. Als leerlingen ook nog eens minder goed horen door een middenoorontsteking of door slechthorendheid dan is het probleem extra groot. Het extra concentreren kan resulteren in luistermoeheid bij de leerlingen en dus minder aandacht bij de lessen erna. Dat deze factoren een negatieve invloed hebben op de schoolprestatie zoals blijkt uit onderzoek is dan ook niet zo verwonderlijk.”
Stemversterker Juno Frontrow
Wat zou je een school adviseren?
Karin: “Natuurlijk zijn maatregelen om de akoestiek te verbeteren aan te raden. Ook een stemversterker zoals een Juno Frontrow systeem zorgt ervoor dat de oorzaak van stemklachten wordt weggenomen. Stemversterker systemen zijn oorspronkelijk ontwikkeld voor het doceren aan slechthorende leerlingen. Bij zo’n Juno Frontrow systeem draagt de leerkracht een lichtgewicht draadloze microfoon om de hals. Speciale geluidsboxen zorgen voor een homogeen geluid dat door het klaslokaal wordt verspreid. Alle leerlingen in het klaslokaal ontvangen op die manier hetzelfde geluid, ongeacht de plek in de klas. Dit maakt zo’n speciale stemversterker anders dan een reguliere installatie, waarbij degene die het dichtst bij de box zit ook het meeste geluid ervaart. Het gebruik van dergelijke systemen hebben een zeer positief invloed op het stemgebruik van de leerkracht, omdat met een ‘normale’ spreekstem ook de achterste rij wordt bereikt. Stemproblemen worden voorkomen en daarmee zal ook het ziekteverzuim lager zijn. Een ander groot voordeel is dat de leerlingen zich minder hoeven in te spannen bij het verstaan en zich beter en langer kunnen concentreren waardoor de schoolresultaten verbeteren, een win-win situatie dus.”
De digitale FrontRow Juno biedt een uitstekend geluid en beschikt naast een unieke comfortabele microfoon over aansluitmogelijkheden voor PC, DVD- of Cd-speler, televisie, smartboard etc. Voor demonstratie en/of proefplaatsing van Frontrow Juno kun u contact met Hoorexpert opnemen. Telefoon: 0345-632393 of info@hoorexpert.nl .
Karin van den Berg is logopedist en audicien, en heeft jarenlange ervaring in het behandelen en begeleiden van doven en slechthorenden. Tegenwoordig is zij werkzaam bij Hoorexpert.
