De richtlijn Slechthorendheid en Tinnitus bedoeld voor bedrijfsartsen is online in te zien op de website van Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB). De richtlijn geeft bedrijfsartsen aanbevelingen om problemen van slechthorenden en mensen met tinnitus op het werk in kaart te brengen. Ook staat er informatie in over de voorhanden zijnde diagnostiek en over het aanbevolen beleid bij werkenden met slechthorendheid en tinnitus. Audiologische centra zijn de aangewezen plekken om bij functioneringsproblematiek op het werk en tinnitus naar door te verwijzen, zo staat in het document.
Doel richtlijn
Het doel van de richtlijn is werkenden met slechthorendheid en tinnitus zo goed mogelijk te laten participeren op het werk en daar te laten functioneren. Het behoud van werk is daarbij het belangrijkste doel volgens de richtlijn. Bekend is dat werkenden met slechthorendheid en/of tinnitus vaker ziek of afwezig zijn in verband met stress-gerelateerde klachten.
Problemen door slechthorendheid op het werk
Communicatieproblemen
Slechthorenden kunnen op hun werk tegen tal van problemen aanlopen. De meest voor de hand liggende problemen zijn natuurlijk die zich voor kunnen doen in de communicatie. In geroezemoes, lawaai en ruimtes met een slechte akoestiek doen deze problemen zich als eerste voor. Denk hierbij aan kantoortuinen, klaslokalen, fabrieken, speel- en sportzalen en zwembaden. Wanneer slechthorenden het lipbeeld gebruiken kan ook een slechte verlichting tot communicatieproblemen leiden.
Detecteren van geluiden
Daarnaast zal met slechthorendheid het moeilijker worden geluiden te detecteren. Dat kan belangrijk zijn bij waarschuwingssignalen maar ook om te horen of bepaalde processen op het werk naar behoren verlopen. Ook het horen aankomen van transportmiddelen op het werk is belangrijk. Het niet goed kunnen detecteren kan veiligheidsrisico’s met zich meebrengen op het werk en leiden tot ongevallen.
Lokaliseren
Slechthorenden klagen ook vaak over het niet goed kunnen plaatsen waar geluiden vandaan komen. Dat wordt ook wel lokaliseren genoemd. Zo kan het moeilijk zijn om te lokaliseren waar bijvoorbeeld een transportkarretje of een vorkheftruck vandaan komt. Ook kan het moeilijker zijn om te bepalen van waaruit iemand roept of waarschuwt. Dat dit veiligheidsproblemen met zich kan meebrengen mag duidelijk zijn.
Ook kan het verminderd lokaliseren nadelige gevolgen hebben bij het verstaan. Tijdens vergaderingen is het dan moeilijk om te bepalen wie er begint met spreken. Hierdoor kan de slechthorende telkens de eerste woorden van een zin missen.
Vermoeidheid
Door de extra luisterinspanning leidt slechter horen ook tot vermoeidheid en kan het lastiger zijn om de concentratie vast te houden. Horen en verstaan kan zo een stressfactor worden en ook tot overspannenheid en burn-out klachten leiden.
Vermijden
Slechthorenden kunnen bepaalde situaties en werkzaamheden op den duur gaan vermijden. Denk hierbij aan werkzaamheden in lastige luistersituaties maar ook aan sociale bijeenkomsten met collega’s, zoals de lunch in de lawaaiige bedrijfskantine of de borrel na het werk.
Pesten en dom
Soms leidt slechthorendheid helaas ook tot pestgedrag of flauwe grappen door collega’s.
Door miscommunicatie of verkeerd begrijpen wat de bedoeling is, kan de slechthorende werknemer ook ten onrechte het label ‘dom’ krijgen. Alert zijn op dergelijke problemen is ook van belang voor de bedrijfsarts zo blijkt uit het document.
Moeite met sociaal functioneren en psychische problematiek
Uiteindelijk kan slechthorendheid ook leiden tot problemen met het sociaal functioneren en soms gaat er psychische problematiek mee samen. De richtlijn helpt de bedrijfsarts deze en andere problemen in kaart te brengen.
Tinnitus en slechthorendheid onzichtbaar probleem
Zowel tinnitus als slechthorendheid zijn voor de werkgever en collega’s een onzichtbaar probleem. Als het al bekend is wil dat niet zeggen dat ze weten hoe ze er rekening mee kunnen houden. Weten collega’s inmiddels wel dat er een gehoorprobleem is en weten ze hoe er wél rekening mee te houden, dan kunnen ze dat vaak genoeg ook net zo makkelijk weer vergeten. Enige assertiviteit kan dan ook op zijn plaats zijn. Voor sommige slechthorenden is het nuttig dit aan te leren. De bedrijfsarts kan dan ook in kaart brengen hoe de slechthorende omgaat met zijn slechthorendheid en welke zogeheten ‘coping’ stijlen hij of zij hanteert.
Niet kenbaar maken
Werknemers zijn soms terughoudend met het kenbaar maken van hun gehoorproblematiek op het werk. Soms heeft dit te maken met het vermoeden dat dit de carrièrekansen kan schaden. Juist het niet kenbaar maken leidt vaak tot onbegrip en misverstanden. Uiteindelijk heeft het niet kenbaar maken veelal meer negatieve impact dan het wél ervoor uitkomen.
Ook kunnen eventuele fouten die door de communicatieproblemen tot een groter afbreukrisico leiden.
De richtlijn wijst erop dat slechthorende werknemers zich soms niet bewust zijn van de negatieve consequenties van hun gehoorverlies.
Voorlichting
De bedrijfsarts krijgt in de richtlijn handvatten aangereikt om de slechthorende werknemer zo goed als mogelijk te ondersteunen. Zo geeft de richtlijn het advies aan de bedrijfsarts voorlichting te overwegen aan collega’s en werkgever. Ook kan persoonlijke begeleiding, een communicatiecursus, een training omgaan met gehoorverlies of spraak-afzien op zijn plaats zijn. Bij tinnitus is behandeling met cognitieve gedragstherapie bij een audiologisch centrum of psycholoog aan te raden. Ook lotgenotencontact bij tinnitus wordt aanbevolen. Bij tinnitus is als eerste stap een goede informatievoorziening van belang.
Bewustmaking
Bij slechthorendheid is het ook van belang de werkgever bewust te maken dat er meer mogelijk is dan alleen een hoortoestel. Denk hierbij aan soloapparatuur, speciale telefoons voor slechthorenden, headsets, werkplekaanpassingen (onder andere akoestische maatregelen) maar ook advies om het werk anders te organiseren.
Zo kan de bedrijfsarts adviseren belastende bezigheden aan het begin van de dag plannen, vaker thuis te werken in plaats van in een drukke kantoortuin of het nemen van een of meerdere extra rustpauzes. Dat laatste kan bijvoorbeeld na een intensieve vergadering of bijeenkomst. De slechthorende werknemer kan zo weer even op adem komen.
Voorlichting aan collega’s en werkgever
De bedrijfsarts wordt door de richtlijn Slechthorendheid en Tinnitus ook geadviseerd voorlichting te overwegen aan collega’s en werkgever. Vaak is bij horende maar weinig notie wat het betekent om slechthorend te zijn. Veelal wordt gedacht dat harder praten, een hoortoestel of een speciale telefoon het probleem wel oplost. Dit terwijl het in lawaaiige en rumoerige omstandigheden of in een ruimte met een slechte akoestiek het voor slechthorenden ook met een hoortoestel een flinke uitdaging kan blijven daar goed te verstaan.
Ototoxische stoffen
De richtlijn wijst de bedrijfsarts er ook alert op te zijn of de werknemer met ototoxische stoffen werkt. Dit zijn stoffen die schadelijk zijn voor het gehoor. Denk hierbij aan werknemers die in de farmaceutische industrie werken bij de productie van medicijnen of werken met zware metalen en bepaalde oplosmiddelen en gassen. Juist de combinatie van deze ototoxische stoffen en lawaai geven een verhoogde kans op gehoorschade.
Dat geldt overigens ook voor roken en lawaai.
Doorverwijzing naar audiologisch centrum
Na diagnostiek bij de KNO-arts wordt in de richtlijn bij de problemen op het werk door slechthorendheid en tinnitus door te verwijzen naar een audiologisch centrum. Audiologische centra hebben een multidisciplinair team met onder meer een audioloog, maatschappelijk werker, logopedist en psycholoog. Ook zijn deze centra veelal in staat metingen te verrichten op de werkplek.
Doorverwijzen naar een audiologisch centrum wordt ook aangeraden bij kleinere gehoorverliezen waarbij de werknemer problemen bij het verstaan in lawaai en geroezemoes ervaart. Dat geldt dus ook voor gehoorverliezen waarbij de slechthorende problemen ervaart en nog niet voor vergoeding van een hoortoestel in aanmerking komt.
Wachtlijsten verschillen
Voor de bedrijfsarts is het wel goed na te gaan hoe lang de wachtlijst is bij het audiologisch centrum. Bij een lange wachtlijst kan het raadzaam zijn na te gaan of er bij een ander centrum een kortere is. De wachtlijsten kunnen per locatie namelijk zeer verschillend zijn. Lange wachtlijsten van maanden, een half jaar of langer zijn geen uitzondering.
Als langdurig ziekteverzuim voorkomen en behoud van werk een belangrijke doelstelling is, zijn lange wachtlijsten natuurlijk verre van ideaal. Wanneer er geen audiologisch centrum beschikbaar is waar de wachtlijsten kort is, kan het verstandig zijn gehoorrevalidatie met behulp van hoortoestellen en soloapparatuur elders reeds aan te vangen om zo problemen op het gebied van communicatie maar ook ten aanzien van veiligheid zo snel mogelijk te ondervangen. Ook zijn er bedrijven die zich richten op werkplekaanpassingen voor slechthorenden.
Hetzelfde geldt natuurlijk voor tinnitus.
Gehoorscreening
Uit de richtlijn blijkt ook dat er nog winst is te behalen op het gebied van de screening van het gehoor bij bedrijfskundige diensten. Op dit moment is voor de screening van het gehoor de toonaudiometrie de ‘gouden standaard’ en een prima instrument om de eventuele achteruitgang van het gehoor over de tijd te meten of groepsdata te verzamelen.
De relatie met de ervaren problemen in het functioneren in achtergrondlawaai van deze audiometrische tests is echter slecht (lees meer). Dat geldt overigens ook voor de bekende woordjestest (spraakaudiometrie).
Screening tests
Er is weliswaar een zeer goede diagnostische test om het verstaan van spraak in lawaai te meten bij audiologische centra, echter bij de breder beschikbare korte screeningtests (vragenlijst en online hoortests) worden aardig wat kanttekeningen geplaatst in de richtlijn.
Belgische DTT test komt goed uit de bus
De Belgische spraak in ruistest (DTT test: Digit Triplet Test) komt wél goed uit de richtlijn naar voren. Van de online bedrijfs-oorcheck test (waar een code voor nodig is), komt weer minder positief naar voren doordat het aantal terecht negatieve testuitslagen weer laag is.
Vragenlijsten geschikt opsporen grotere verliezen
Vragenlijsten op hun beurt lijken vooral grotere verliezen op te sporen en zijn daardoor weer minder geschikt bij kleinere verliezen. Ook hierbij kunnen zich functioneringsproblemen voordoen. Denk hierbij aan een leraar. Deze kan ook met slechts een klein gehoorverlies aardig wat problemen ervaren.
OAE test komt niet positief uit richtlijn Slechthorendheid en tinnitus
Over OAE-metingen zijn de deskundigen die hebben meegewerkt aan de totstandkoming van de richtlijn Slechthorendheid en Tinnitus niet erg positief. Onbekend is namelijk hoe gevoelig deze metingen zijn en hoe vaak een ermee gemeld probleem ook daadwerkelijk terecht is. Ook zijn er geen aanwijzingen dat een OAE-meting gevoeliger is voor schade aan het gehoor of dat deze in een vroeger stadium deze weten aan te tonen dan toonaudiometrie.
Spraak in lawaai screeningstest ook welkom bij audicien
Een goede screeningtest voor het verstaan in lawaai zou ook welkom zijn voor audiciens. Met zo’n test kan er immers ook bij kleinere verliezen gekeken worden of er problemen zijn bij het verstaan in geroezemoes. Ook kan er een betere verwachting afgegeven worden wat er met een hoortoestel is te bereiken.
Bron: Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB)
Dit artikel wordt mede mogelijk gemaakt door onze sponsors:
