Als je het weer hoort, weet je pas wat je miste – over geluid, natuur en verbinding

Wie slechthorend is, denkt vaak aan één ding: moeite met het verstaan van spraak in rumoer. De hoorzorg richt zich daarom vooral op het verbeteren van communicatie. Maar onderzoekers Lelic, Picou, Shafiro en Lorenzi wijzen in het vakblad Ear & Hearing op een vergeten aspect van gehoorverlies: het verlies van natuurlijke omgevingsgeluiden – en daarmee van een gevoel van verbondenheid met de wereld om je heen.

Niet alleen spraak telt

In tegenstelling tot spraakgeluid is er nog opvallend weinig bekend over hoe mensen met gehoorverlies niet-talige geluiden waarnemen. Denk aan natuurgeluiden, mechanische en elektronische geluiden, en geluiden van menselijke activiteit in de omgeving.

Geluiden van vogels, regen op een dak, ritselende bladeren en voetstappen lijken misschien niet essentieel. Toch spelen ze een grote rol in het dagelijks leven en dragen ze bij aan ontspanning, oriëntatie en een gevoel van verbondenheid met de omgeving (lees meer).

Ook andere omgevingsgeluiden, zoals een printer, een trein of tram of een dichtslaande deur, helpen ons de wereld om ons heen te interpreteren. Ondanks de bewezen gezondheidsvoordelen van natuurgeluiden en het belang van omgevingsgeluiden, is er opvallend weinig onderzoek gedaan naar de invloed van gehoorverlies op niet-talige geluiden. In de hoorzorg blijft hun rol vaak onderbelicht.

De onderzoekers stellen in hun artikel:
“Het vermogen om natuurlijke geluiden en scènes waar te nemen is belangrijk voor het dagelijks functioneren én voor het algemeen welbevinden. Gehoorverlies beperkt niet alleen het herkennen van deze geluiden, maar ook het bewustzijn van de rijkdom van de omgeving – en daarmee de verbinding ermee.”

Meer dan communicatie: menselijk gedrag en het geluidslandschap

Het is belangrijk om het volledige geluidslandschap – de zogeheten soundscape – te zien in de context van dagelijks menselijk gedrag. We brengen namelijk veel meer tijd door met het monitoren van onze omgeving dan met spraakcommunicatie. Denk aan oriënteren in het verkeer, wandelen in de natuur of simpelweg ontspannen in de tuin.
In al deze situaties verzamelen we niet-talige informatie via het gehoor om een representatie van onze directe omgeving op te bouwen: waar ben ik, wat gebeurt er, is er iets om op te reageren?

Dina Lelic, die als seniorwetenschapper werkt bij WS Audiology in Denemarken, wijst erop dat juist dagelijkse geluiden een belangrijke rol kunnen spelen in de revalidatie bij blijvend gehoorverlies. Dit valt binnen het domein van de auditieve ecologie, een vakgebied dat onderzoekt hoe mensen hun luisteromgeving ervaren in relatie tot gezondheid en gedrag. Lelic is eerste auteur van een recent gepubliceerd wetenschappelijk artikel in het vakblad Ear & Hearing, dat zij samen met collega-onderzoekers van verschillende universiteiten schreef.

Natuurgeluiden: wat je mist, weet je niet

In hun onderzoek vroegen de auteurs aan mensen die voor het eerst een hoortoestel kregen om hun positieve luisterervaringen bij te houden. Velen noemden spontaan natuurgeluiden als verrassende en ontroerende ervaringen: vogels in de ochtend, het kabbelen van water, bladeren onder de voeten. Geluiden waarvan ze zich vóór de aanpassing niet realiseerden dat ze ze misten.
Een deelnemer schreef:
“Sinds ik hoortoestellen draag, hoor ik weer het kraken van bladeren onder mijn voeten. Het is een klein geluid, maar het geeft me rust.”

Hoorzorg mag breder

De studie laat zien dat spraakverstaan slechts een deel is van wat goed horen inhoudt. Het verlies van omgevingsgeluiden vermindert bij veel mensen het gevoel van oriëntatie, ontspanning en verbondenheid. Toch vragen zorgverleners volgens de auteurs hier zelden naar tijdens intakegesprekken of bij de aanpassing van hoortoestellen.

De onderzoekers roepen audiologen, audiciens en fabrikanten daarom op om:

• omgevings- en natuurgeluiden mee te nemen in vragenlijsten en gesprekken;
• specifieke meetinstrumenten te ontwikkelen voor het herkennen van niet-talige geluiden;
• natuurgerichte luisterprogramma’s op te nemen in hoortoestellen.

Of dat laatste nog nodig is met de komst van hoortoestellen die werken met artificiële intelligentie en Deep Neural Networks (DNN), valt te betwijfelen. Deze systemen zijn immers te trainen om de geluidsomgeving zo natuurlijk mogelijk weer te geven. In plaats van omgevingsgeluiden te onderdrukken, kiezen sommige merken er juist voor om deze zoveel mogelijk toe te laten en zo een compleet geluidslandschap ermee aan te bieden.

Hoorrevalidatie raakt meer dan alleen het gehoor

Hoewel hoortoestellen niet bij ieder gehoorverlies alle omgevingsgeluiden volledig kunnen herstellen, blijkt uit deze studie dat ze wél bijdragen aan het herontdekken van geluidsdetails en het opnieuw ervaren van natuurlijke geluiden. Daarmee dragen ze bij aan rust, plezier en kwaliteit van leven.

Een belangrijke conclusie: mensen met gehoorverlies missen vaak zonder het te beseffen een heel palet aan klanken – klanken die, als ze weer terugkomen, opnieuw kleur geven aan het dagelijks leven.

Je weet pas wat je miste, als je het weer hoort.

Bron:
Lelic, D., Picou, E., Shafiro, V., & Lorenzi, C. (2025). Sounds of Nature and Hearing Loss: A Call to Action. Ear & Hearing, 46(2), 298–304. DOI: 10.1097/AUD.0000000000001601