Misofonie en paranoia-achtige gedachten: onderzoek naar verband

Poolse wetenschappers werkzaam bij het Experimenteel Psychopathologie lab van het Psychologisch Instituut in Warschau hebben onderzocht of er een verband is tussen misofonie en paranoia-gedachten. Bij misofonie reageren mensen die er last van hebben zeer heftig op alledaagse geluiden waar ze overgevoelig voor zijn. Denk daarbij aan eetgeluiden, ademen of het kraken van de krant. Ze kunnen ook denken dat anderen moedwillig de voor hen vervelende geluiden maken. Hierdoor kunnen de negatieve emoties die gekoppeld zijn aan de misofonie nog intenser worden. Bij mensen met misofonie zou er een verband kunnen zijn tussen het vermoeden van vijandigheid en paranoia-achtige gedachten.

Misofonie

Misofonie dat letterlijk haat voor geluiden betekent, zorgt ervoor dat mensen die er last van hebben met een negatieve emotionele respons reageren op geluiden waar ze gevoelig voor zijn. Dat kan ertoe leiden dat ze er zich enigszins oncomfortabel door voelen, maar veelal is de reactie veel heftiger. Het kan gepaard gaan met een sterke lichamelijke reactie zoals een flink verhoogde hartslag. Mensen die er aan lijden raken er soms extreem boos door of raken vervuld van walging en/of haat ten aanzien van het geluid. De haat kan zich ook richten op de maker van het geluid zelf. Dat kan ervoor zorgen dat ze ook agressief reageren richting de niets vermoedende producent ervan. Weer andere mensen die aan misofonie lijden, krijgen de neiging om zich van het geluid of de maker te distantiëren.

Trigger geluiden

Vaak gaat het bij misofonie om een of meerdere specifieke geluiden. Dit worden ook wel ‘trigger geluiden’ genoemd. Denk daarbij aan sniffen, ademen, kauwen, slurpen of het geknisper met papier.

Veiligheidsgedrag bij misofonie zorgt voor juist meer symptomen

Mensen die last hebben van misofonie kunnen situaties waar de geluiden zich voordoen gaan vermijden. Ook kunnen ze weglopen zodra ze de geluiden horen. Het vermijden van geluiden of er aan proberen te ontvluchten scharen psychologen onder zogeheten ‘veiligheidsgedrag’. Dit veiligheidsgedrag kan er helaas voor zorgen dat de symptomen van misofonie juist blijven bestaan. De zorgen over het voordoen van geluiden zorgt voor spanning en angst. Een hoog angstniveau op zijn beurt blijkt weer verband te houden met een grotere kans op vijandigheid. Veiligheidsgedrag leidt uiteindelijk tot moeilijkheden met het reguleren van emoties. Bij een gezonde emotieregulatie ontwikkelt iemand strategieën om zijn emoties te monitoren, te evalueren en zijn emotionele reactie aan te passen. Hierdoor zullen deze minder intens zijn en minder lang duren. Als dat niet of niet goed lukt, zullen juist weer meer symptomen van misofonie ontstaan.

Angst schaamte en schuldgevoel bij misofonie

Mensen die last hebben van misofonie kunnen bang zijn om de controle te verliezen doordat ze erg boos worden. De paniek die het bij sommigen veroorzaakt kan er voor zorgen dat ze bang worden om niet meer helder na te kunnen denken en ‘gek’ te worden. Ook is er vaak angst om domme of vreemde dingen te gaan doen: angst om zichzelf niet in de hand te hebben. Hieruit kan weer op zijn beurt angst ontstaan voor ongecontroleerd gedrag. Daarnaast kan er ook angst ontstaan om iemand anders wat aan te doen. Wanneer er zich ongewenste gedragingen hebben voorgedaan, kan dit weer tot schaamte of schuldgevoel leiden.

Permanente staat van alertheid

Mensen die lijden aan de symptomen van misofonie, maken zich zorgen over het voordoen van de geluiden waar ze niet of maar moeilijk tegen kunnen. Omdat het vaak alledaagse geluiden zijn, zoals ademen, eetgeluiden en sniffen, die juist vaak mensen in hun directe omgeving maken, zijn ze ook moeilijk te vermijden. Hierdoor leven mensen met misofonie in een permanente staat van alertheid. Dit is uitermate stressvol voor hen waardoor ze zich ook kwetsbaar kunnen voelen. Verondersteld wordt dat juist deze kwetsbaarheid de voedingsbodem vormt voor paranoia-achtige gedachten.

Geen eerder onderzoek naar paranoia-achtige gedachten bij misofonie

Eerder onderzoek laat zien dat mensen die lijden aan misofonie kunnen denken dat anderen moedwillig geluiden maken. Door vijandige intenties aan anderen toe te schrijven, kunnen de negatieve emoties die gekoppeld zijn aan de misofonie nog intenser worden.

Het toeschrijven van geluiden aan de vermoedelijke vijandigheid van anderen in plaats van te denken dat de geluiden per ongeluk zijn geproduceerd, houdt op zijn beurt ook weer verband met paranoia. Het kan een voorspeller zijn van paranoia-gedachten. Terwijl uit eerder onderzoek is gebleken dat de symptomen van misofonie verband houden of samengaan met een aantal andere psychiatrische stoornissen zoals angst, depressie en OCD (obsessieve compulsieve disorder), was er tot op heden geen onderzoek naar paranoia-gedachten gedaan bij misofonie. Dat hebben de Poolse onderzoekers Paulina Bagrowska, Renata Pionke-Ubych en Łukasz Gawęda nu wel gedaan.

Resultaten onderzoek naar verband misofonie en paranoia-achtige gedachten

Het onderzoek van de Poolse wetenschappers werkzaam bij het Experimenteel Psychopathologie lab van het Psychologisch Instituut in Warschau waaraan 312 mensen meewerkten, laat zien dat er een positief verband is tussen misofonie en paranoia-achtige gedachten. Moeilijkheden met het reguleren van emoties, angst en het toeschrijven van vijandige bedoelingen aan anderen blijken bij te dragen aan het gevonden verband. Deze problemen kunnen volgens de onderzoekers de paranoia-achtige gedachten ook verklaren.

Misofonie is een complex syndroom

Misofonie is een vrij nieuw en complex syndroom waar zowel neurofysiologische processen als gedragsproblemen een rol bij spelen. Verondersteld wordt dat zowel biologische als omgevingsfactoren een rol spelen bij het ontstaan ervan. Misofonie komt nog niet voor in het handboek voor de psychiatrische diagnostiek, de DSM. De meningen zijn verdeeld of het al dan niet erin opgenomen moet worden. Sommigen zien in misofonie een duidelijke psychische stoornis. Anderen vinden dat er ondertussen er meer dan genoeg categorieën aan emoties en gedragingen zijn die niet geaccepteerd worden. De DSM kent namelijk al zo’n 400 van zulke categorieën. Tegenstanders vinden dat het opnemen van een bepaalde menselijke eigenschap als stoornis met een Griekse of Latijnse naam in de DSM op zich ook weer vergaande consequenties heeft voor de mensen die de eigenschap hebben.

Behandeling misofonie

Voor mensen met misofonie is het lastig om zelf de (paranoia-) gedachten, hun (veiligsheids-)gedrag ‘even’ bij te sturen en emoties te reguleren. Het volgen van therapie (cognitieve gedragstherapie) is daarbij zinvol. Bij een flink deel (56%) van de patiënten die onder misofonie lijden, blijkt therapie namelijk te werken. Dit blijkt uit onderzoek van Inge Jager en collega’s van de afdeling psychiatrie van het Amsterdam Universitair Medisch Centrum. De resultaten zijn gelukkig ook blijvend: ook na een jaar functioneerden de onderzochte patiënten mentaal, fysiek en sociaal beter (lees meer).

Bron:

Paulina Bagrowska, Renata Pionke-Ubych, Łukasz Gawęda, Do they make these sounds to hurt me? The mediating role of emotion regulation, anxiety and hostile attributions in the relationship between misophonia and paranoia-like thoughts, Schizophrenia Research, Volume 250, 2022, Pages 137-142, ISSN 0920-9964, https://doi.org/10.1016/j.schres.2022.11.005.