Mensen met gehoorverlies kunnen, naast tinnitus, ook te maken krijgen met auditieve hallucinaties in de vorm van muziek. Dit wordt ‘musicale hallucinaties’ genoemd. Het verschijnsel komt vaker voor dan gedacht, maar blijft vaak onbesproken. In het wetenschappelijke tijdschrift Neurorehabilitation and Neural Repair beschrijft neuroloog Bruce Dobkin zijn eigen ervaring met muzikale hallucinaties na het ontvangen van een cochleair implantaat. Zijn persoonlijke verslag, gecombineerd met een wetenschappelijke analyse, biedt inzicht in mogelijke oorzaken en mechanismen.
Muziek zonder geluidsbron
Na zijn cochleaire implantatie hoorde Dobkin wekenlang zeer realistisch gezongen versies van onder andere het Amerikaanse volkslied, kinderliedjes en later zelfbedachte nonsensverzen. De muziek klonk helder en krachtig, alsof ze werd uitgevoerd door een mannenkoor. De hallucinaties waren continu aanwezig, dag en nacht, ook wanneer het implantaat niet was ingeschakeld.
Niet psychotisch, wel neurologisch
Muzikale hallucinaties verschillen van hallucinaties zoals die voorkomen bij psychose. Mensen die ze ervaren zijn zich bewust dat de muziek niet werkelijk klinkt en vertonen geen wanen of verward denken. Het verschijnsel komt relatief vaak voor bij mensen met gehoorverlies. In sommige studies rapporteerde zelfs 28% van de CI-gebruikers dit fenomeen. Toch wordt het zelden besproken in de spreekkamer, mogelijk vanwege schaamte of angst voor onbegrip.
Invloed van gehoorverlies op hersenactiviteit
Dobkin koppelt zijn ervaring aan wetenschappelijke modellen van auditieve verwerking. Hij beschrijft hoe gehoorverlies leidt tot verminderde, vage of ontbrekende input vanuit het oor naar de hersenen. De hersenen proberen deze leemte in te vullen op basis van verwachtingen en herinneringen aan bekende geluidspatronen. Muziek is bijzonder gevoelig voor dit proces, omdat het ritmisch en voorspelbaar is. Hierdoor kan zelfs zwakke auditieve ruis of piep uitmonden in het overtuigende gevoel dat er muziek klinkt.
Muzikale hallucinaties als gevolg van neuroplasticiteit
Het ontstaan van muzikale hallucinaties wordt beschouwd als een uiting van maladaptieve neuroplasticiteit: de hersenen passen zich aan de nieuwe auditieve situatie aan, maar doen dat op een manier die – net als bij tinnitus – storend of zelfs hinderlijk kan zijn. Bij Dobkin evolueerde de hallucinatie van herkenbare melodieën naar eindeloze reeksen nonsensgezang die zich telkens herhaalden.
Omgaan met muzikale hallucinaties
Behandeling van muzikale hallucinaties is lastig. Dobkin probeerde verschillende medicamenteuze opties, zonder succes. Geluidsmaskering bood slechts tijdelijk verlichting. Hij vond uiteindelijk baat bij meditatieve ademhalingstechnieken die ook bij tinnitus worden toegepast. Cognitieve gedragstherapie en psycho-educatie kunnen mogelijk helpen bij het omgaan met de klacht.
Belang van meer bewustzijn voor muzikale hallucinaties bij professionals
Dobkin pleit voor meer bewustzijn voor muzikale hallucinaties bij zorgverleners. Ze komen namelijk geregeld voor bij mensen met gehoorverlies, maar blijven vaak onder de radar. Door hier actief naar te vragen, kunnen audiologen, KNO-artsen en audiciens patiënten beter ondersteunen. Daarnaast kunnen ervaringen zoals die van Dobkin bijdragen aan beter begrip van de onderliggende hersenprocessen bij gehoorverlies, tinnitus en andere auditieve illusies.
Meer lezen over auditieve hallucinaties? Klik hier
Bron:
Dobkin BH. Musical Hallucinosis: Auditory Illusions After Hearing Loss and Cochlear Implantation. Neurorehabil Neural Repair. 2025. DOI: 10.1177/15459683251348171
