Kans op spookgeluiden groter bij toenemend gehoorverlies

Dat we tinnitus kunnen krijgen wanneer we slechthorend worden, is bij velen inmiddels bekend. Dat met de ernst van het gehoorverlies ook de kans op spookgeluiden (auditieve hallucinaties) toeneemt is veel minder bekend. Onderzoek van arts-onderzoeker Mascha Linzen van het UMC Utrecht laat zien dat spookgeluiden vaker voorkomen naarmate het gehoorverlies ernstiger is. Daarnaast geeft zij aan dat het revalideren van het gehoorverlies met hoortoestellen of een cochleair implantaat kan helpen om spookgeluiden te verminderen.
De onderzoeker wijst in een videocollege op de website van de Universiteit van Nederland erop dat het dragen van gehoorbeschermers niet alleen belangrijk is om gehoorschade en tinnitus door muziek en lawaai te voorkomen, maar dat dat ook van belang is om geen last te krijgen van auditieve hallucinaties.

Promovenda Mascha Linzen geeft videocollege over ‘spookgeluiden’ bij de Universiteit van Nederland.

Spookgeluiden (auditieve hallucinaties)

Spookgeluiden, ook wel auditieve hallucinaties genoemd, kunnen bestaan uit het horen van stemmen of muziek zoals een bigband, een koor of een techno-beat, maar ook andere geluiden worden gehoord. Denk hierbij aan geroezemoes, dierengeluiden of geluiden zoals die in of om het huis klinken (bel, voetstappen, telefoon). Mascha Linzen doet als promovenda onderzoek naar het fenomeen spookgeluiden in relatie tot gehoorverlies.

Tegenstrijdig fenomeen

Linzen noemt het horen van spookgeluiden in haar hoorcollege een tegenstrijdig fenomeen. Het gehoor wordt weliswaar minder, maar we gaan tegelijkertijd wel méér horen. Helaas zijn dat niet de geluiden uit de buitenwereld zelf. Wat we horen zijn dan spookgeluiden die objectief niet in de wereld om ons heen bestaan. Mascha Linzen spreekt liever van spookgeluiden dan over auditieve hallucinaties. Op de term hallucinaties blijkt volgens haar een taboe te rusten en blijkt mensen ook af te schrikken om deel te nemen aan onderzoek.

Niet echt

De meeste mensen die spookgeluiden horen weten zelf dondersgoed dat de geluiden die ze horen niet echt zijn. Het fenomeen wordt al sinds het midden van de 19e eeuw beschreven. Mensen die spookgeluiden voor het eerst waarnemen zullen in eerste instantie natuurlijk wel nagaan of de geluiden die ze horen niet uit de omgeving komen. Dit zal zich vooral voordoen bij geluiden die lijken op normale voor de hand liggende omgevingsgeluiden, zoals die van de voordeurbel, stemmen of voetstappen. Het horen van spookgeluiden kan zich bij iedereen met een gehoorverlies en normale verstandelijke vermogens voordoen. Het horen van spookgeluiden kan zich overigens ook voordoen bij een psychose. De auditieve hallucinaties zijn dan echter een onderdeel van een complex waansysteem en diegene die de hallucinaties ervaart, denkt dat de geluiden er ook daadwerkelijk zijn.

Spookgeluiden zijn te vergelijken met spookbeelden en fantoompijn

Onderzoeker Linzen vergelijkt de spookgeluiden met spookbeelden (visuele hallucinaties) en fantoompijn. Het vergelijk geeft volgens haar aanwijzingen dat de oorzaak in de hersenen zelf ligt.
Een ziektebeeld waarbij verstandelijk volledig gezonde mensen spookbeelden zien, is het syndroom van Charles Bonnet. De spookbeelden die er in werkelijkheid dus niet zijn, kunnen zich daarbij vermengen met de echte beelden uit de buitenwereld. Het syndroom komt onder meer voor bij mensen die op latere leeftijd slechtziend worden (veelal boven de vijfenzestig).
Bij fantoompijn kunnen mensen pijn waarnemen in een deel van het lichaam dat geamputeerd is en er dus in werkelijkheid niet meer is. Fantoompijn doet zich vaak voor: van alle patiënten die een amputatie hebben ondergaan heeft tussen de 50 tot 80% er (een periode) last van.

Gebrek aan prikkels

Normaliter krijgen de hersenen vanuit ons gehoororgaan, onze ogen of lichaamsdelen een permanente stroom aan informatie binnen die ook verwerkt moet worden. Wanneer de stroom aan informatie in zijn geheel of ten dele komt te vervallen, gaan de hersenen zelf de leegtes opvullen. Bij het horen gebeurt dit in de auditieve cortex. Linzen denkt dat er op een gegeven moment ook informatie uit de hersenen zelf opgepikt wordt. Het proces waarbij de hersenen zelf informatie ‘verzinnen’ wordt ook wel deafferentiatie genoemd. Mogelijk doet de auditieve cortex dit door ook in het geheugen te graven waar informatie over muziek of omgevingsgeluiden ligt opgeslagen. Dat dit proces op deze manier in onze hersenen verloopt is waarschijnlijk. Linzen zegt in het videocollege: “We horen immers met onze hersenen!”.

Onderzoek naar relaties tussen gehoorverlies en spookgeluiden

In het verleden is er reeds onderzoek gedaan naar de relatie tussen de mate van gehoorverlies en hallucinaties. Hierbij werd het gehoorverlies helaas niet geobjectiveerd. Daarom is Linzen nader onderzoek gaan doen. Bij de polikliniek audiologie van het Universitair Medisch Centrum Utrecht is bij 1000 mensen het gehoor gemeten en werd hen tevens gevraagd of ze weleens spookgeluiden waarnamen. Daarbij werd onderscheid gemaakt tussen betekenisvolle geluiden die lijken op een geluidsbron van buiten en oorsuizen. Uit het onderzoek kwam naar voren dat er inderdaad een relatie is tussen de ernst van het gehoorverlies en de kans op het horen van spookgeluiden.
In de groep met gehoorverlies lag het percentage dat spookgeluiden waarnam op 16% terwijl dit in de groep zonder gehoorverlies op 6% lag. Naarmate het gehoorverlies toenam, nam ook het aantal slechthorenden toe dat hallucinaties waarnam. In de groep met de meest ernstige vorm van gehoorverlies lag het percentage dat spookgeluiden hoorde op maar liefst 25%. Van de mensen die spookgeluiden waarnemen hoort een derde muziek en twee derde andere geluiden zoals dierengeluiden, geroezemoes of geluiden zoals in of om het huis. Sommige geluiden werden niet als irritant aangemerkt, maar andere geluiden juist weer wel. Voor niets naar de voordeur lopen of naar de telefoongrijpen is natuurlijk onprettig. Ook het horen van een techno-beat zal niet door iedereen op prijs gesteld worden en het horen van geluiden wanneer je wilt genieten van de stilte kan evenals bij tinnitus bijzonder onprettig zijn.

Resultaten onderzoek naar spookgeluiden van Mascha Linzen. Afbeelding afkomstig uit video hoorcollege

Revalideren gehoorverlies kan spookgeluiden verminderen of voorkomen

Revalideren van het gehoorverlies kan helpen spookgeluiden te verminderen of te voorkomen. Het gehoor revalideren kan met een hoortoestel, maar bij zeer ernstigere vormen van gehoorverlies is soms een cochleair implantaat nodig.

Gehoorbescherming voorkomt niet alleen gehoorverlies maar ook spookgeluiden

Mascha Linzen wijst in haar videocollege erop dat het dragen van gehoorbeschermers niet alleen belangrijk is om gehoorschade en tinnitus door muziek en lawaai te voorkomen, maar dat dit ook van belang is om geen last te krijgen van spookgeluiden. Nog een goede reden dus om voorzichtig te zijn met ons gehoor en eens bij de audicien langs te gaan voor gehoorbeschermers.

Bekijk hieronder het volledige videocollege van de Universiteit van Nederland

Lees meer op de pagina over Auditieve Hallucinaties