Anke Heij kreeg als tolk Gebarentaal in 2018 te maken met een plots toenemend gehoorverlies. Ze kwam daardoor op haar 39ste thuis te zitten en zag zich genoodzaakt haar baan op te zeggen. Na een intensieve zoektocht is Anke een nieuw pad ingeslagen. Vandaag de dag biedt ze persoonlijke coachingstrajecten aan voor slechthorenden, geeft voorlichting en training op de werkvloer en adviseert over werkplekaanpassingen. Daarnaast geeft ze lezingen over slechthorendheid en veerkracht en wendbaarheid. HOorzaken ging met haar in gesprek.
| Interview
Je hebt zelf afscheid moeten nemen van een (werkend-) leven met een goed gehoor. Wat deed dat met je en op welke gebieden had dat impact?
De impact was enorm. Mijn plotselinge slechthorendheid trok de grond onder mij weg. Geluiden vervormden, navigeren in het verkeer ging anders en verstaan werd minder vanzelfsprekend. Slechthorendheid had overal invloed waar er gecommuniceerd werd en waar ik mijn oren gebruikte om waar te nemen wat er om me heen gebeurde. Ik raakte er mijn carrière door kwijt. Het beïnvloedde de relaties met wie me lief zijn. In de kern: ‘gehoorverlies is als je de liefste woordjes van je liefste lief niet meer vanzelfsprekend verstaat.’ Mijn plotselinge gehoorverlies had dus invloed op vrijwel alles, ook op mijn zelfbeeld: mijn gevoel van ertoe doen als mens.
Het maakte tegelijkertijd ook een enorme drive in mij los: ‘Als dit is wat het is, zorg ik dat ik alles leer om hiermee mijn mooiste leven te leven.’ Ik ontdekte nieuwe talenten en kanten van mezelf. Mijn plotselinge gehoorverlies heeft ervoor gezorgd dat ik veel bewuster in het leven sta dan hiervoor.
Wat heeft jou het meest geholpen om te komen waar je nu staat in het leven?
Er is niet één ding te noemen. Ik denk dat een combinatie van factoren is. Allereerst mijn houding ten opzichte van tegenslag. Ik zie tegenslag als een kans om te leren en groeien. Daardoor ben ik ook niet bang om op mijn snufferd te gaan. Daarnaast is er mijn bereidheid om hulp te vragen om zo sneller te komen waar ik wil. De lieve mensen op mijn pad – ik sta op de schouders van velen- hebben me ook erg geholpen. En last but not least: mijn eindeloze nieuwsgierigheid om te ontdekken heeft me ook erg geholpen.
Een plots verminderd gehoor heeft ook invloed op je relaties met vrienden, partner en collega’s. Hoe heb je dat zelf ervaren en hoe ben je daar mee omgegaan?
Het heeft zeker veel invloed. Verstaan is minder vanzelfsprekend. Gesproken taal is de manier waarop we met elkaar verbinden. En juist die taal is minder toegankelijk.
Voor mij betekende het zoeken. In een rustige omgeving in een kleine groep volg ik de interactie wel. Met omgevingsgeluid moet ik al snel voor het één- op ééngesprek gaan. Om het over verjaardagsfeestjes maar niet te hebben. Wanneer het rustig is, dan zet ik mijn aanvullende hoorhulpmiddelen in: microfoontjes op tafel.
Ik heb lang nagedacht over de opties die ik had in groepen. Is de omgeving er dynamisch, dan heb ik drie keuzes: thuis blijven, er naartoe gaan maar weinig verstaan of een tolk inzetten, zodat ik mee kan doen en lachen om grapjes.
Zelfstandigheid is voor mij heel belangrijk. Ik ontdekte dat als ik ‘zelfstandig leven’ zag als alles in mijn eentje doen, mijn wereld kleiner werd. Ik nam een besluit: ik herschrijf mijn definitie van zelfstandig leven: alle mensen en middelen inzetten die me helpen mijn mooiste leven te leven in verbinding met anderen.
Ik ontdekte dat ik weigerde concessies te doen aan die verbinding waar dat niet hoeft. De consequentie daarvan is dat ik heel zichtbaar slechthorend ben door mijn apparatuur in te zetten of tolken mee te nemen. Ook naar verjaardagen. Dat ik daarnaast open bespreek wat helpt en zelf met creatieve oplossingen kom. Wat ik ervoor terugkrijg is dat mijn relaties meer verbonden voelen dan ooit!
Verlies van een goed gehoor wordt ook wel ‘levend verlies’ genoemd; het is immers een verlies voor altijd. Is het volgens jou mogelijk ermee geconfronteerd te worden zonder opnieuw in rouw te verzanden?
Met in rouw verzanden bedoel je denk ik depressief worden en ‘vast’ komen te zitten in je pijn en verdriet? Vanuit de literatuur over levend verlies en ook vanuit mijn eigen ervaring, roept verlies van gezondheid altijd verdriet op.
Ook komen er andere emoties bij kijken zoals boosheid, machteloosheid en angst. Je hoeft daardoor niet ‘vast’ komen te zitten. Het hangt heel erg van je mindset af, van de steun die je ervaart en hoe je met je eigen emoties omgaat. Ook van wat je eerder hebt meegemaakt in je leven.
Elke verandering van gehoor kan trouwens nieuwe gevoelens van rouw oproepen. Dat geldt ook voor elke confrontatie als je ergens tegen de gevolgen van je gehoorverlies aan loopt. Dat is levenslang zo. Die rouw is er in golven. Soms een tijdje wat meer afwezig, maar dan juist weer wat vaker aanwezig. Dat is heel normaal.
Bij mij is die rouw altijd vlak onder de oppervlakte aanwezig. Door te snappen hoe die rouw werkt en wat het doet, blijf ik staan. Hand in hand met die rouw. En eerlijk is eerlijk: ook ik heb daar weleens hulp bij nodig.
Wat is nodig om tot een positief toekomstperspectief na zo’n plots gehoorverlies te komen?
Ik heb al verschillende dingen benoemd. Het pad openleggen naar dat positieve toekomstperspectief begint bij de vraag die je jezelf stelt. ‘Waarom ik?’ helpt je minder dan ‘Wat kan ik nu doen in wat me nu helpt?’ Als je onder ogen kunt zien wat is, dan kun je stappen en stapjes zetten om de impact van gehoorverlies te verminderen.
Wat helpt zijn fijne mensen om je heen, hulp vragen waar nodig en bereidheid te ontdekken. Daarbij is er ook ruimte nodig voor rouw en verlies en omgaan met onprettige gevoelens en tegenslag. De aandacht daarvoor levert weer nieuwe ruimte op. Hulp vragen van mensen die écht weten wat er kan in leven en werken met slechthorendheid, helpt je de weg naar een positief toekomstperspectief flink te verkorten.
Trauma’s hebben in het algemeen zowel op psychologisch, fysiek en sociaal gebied een flinke impact en kunnen ook zorgen voor een blijvende kwetsbaarheid. Hoe zit dat volgens jou bij plotseling gehoorverlies wat immers ook traumatisch kan zijn?
Plotseling gehoorverlies verandert zoveel. Het heeft impact op alle levensgebieden. Van trauma is bekend dat trauma’s die je daarvoor opliep weer getriggerd kunnen worden, als ze nog geen plekje hebben. Zo ervoer ik zelf dat ik het verlies van mijn carrière als tolk in 2018 geen plekje had gegeven toen ik in 2024 weer een stuk gehoor kwijtraakte. Dat was een open uitnodiging om ook daarmee aan de slag te gaan.
Toch hoeft een traumatische gebeurtenis je niet kwetsbaarder te maken. Emoties in je lijf moeten verteerd worden. Net als brood. Als je er niet goed op kauwt en het verteert, verstop je. Zo is het ook met emoties. Als je die stap voor stap toelaat in een tempo dat je aankunt, ontstaat ruimte voor groei. Het liefst in contact met anderen die met aandacht aanwezig zijn. Want heling vindt alleen plaats als we kunnen delen over onze rouw en verlies.
Je kunt sterker worden door je plotselinge gehoorverlies. Het kan volop positieve psychologische veranderingen geven, die je het leven meer laten waarderen en waardoor je keuzes maakt die bij je passen. Je verbinding met mensen kan er ook door toenemen. Dat heet post traumatische groei. Om daar te komen, moet je wel dwars door alle emoties heen, ook de ongewenste en lastige. Mijn verhaal is hier een prachtig voorbeeld van. Mijn leven is mooier geworden mét gehoorverlies.
Als je terugkijkt op de eerste jaren nadat je slechthorendheid flink toenam, wat zou je anderen willen meegeven?
Deel met anderen wat het met je doet. Doe dat met mensen die echt naar je luisteren. Verzamel goede mensen om je heen. ‘Je bent het gemiddelde van de vijf mensen met wie je het vaakst omgaat’, zegt Jim Rohn. Zorg dus dat dat mensen zijn die je verder helpen. Desnoods een buddy. Vraag hulp waar nodig.
Wat ik zelf anders zou doen met de kennis van nu, is dat ik mijn eigenwaarde zou behouden. Ik koppelde mijn ‘ertoe doen’ en ‘de moeite waard zijn als mens’ aan mijn gehoorverlies. Wat heb je nog aan mij met mijn gehoorverlies? Het heeft heel wat uren praten en lieve mensen gekost om te voelen dat mijn waarde als mens los staat van mijn oren.
Het heeft me in die tussentijd soms ook van verbinding afgehouden. Dat is onnodig geweest en jammer.
Waar richten jouw coachingstrajecten zich zoal op?
Op zijn kortst: ik leer mijn klanten de impact van gehoorverlies verminderen. Punt.
In mijn trajecten begeleid ik ze naar (weer) meedoen met alle mogelijkheden die er zijn, zodat ze meer rust, zelfvertrouwen en ontspanning ervaren en kunnen leven op een manier die bij ze past, thuis én op het werk. In die trajecten is er aandacht voor die dingen die hen helpen een weg te vinden in de hoorzorg en de impact van hun gehoorverlies te verminderen. Er is ook aandacht voor de mindset, kennis en slimme strategieën voor goed functioneren en samenwerken mét het gehoorverlies.
Mijn trajecten worden regelmatig betaald door werkgevers en verzuimverzekeraars. Omdat ze het belangrijk vinden dat mensen aan het werk blijven of weer gaan. Soms maakt mijn traject letterlijk het verschil tussen de droombaan kunnen houden of niet. Daar doe ik het voor.
Wat heb je te bieden waardoor je vindt dat slechthorenden voor coaching bij jou aan het goede adres zijn?
Ik werk ruim twintig jaar met doven en slechthorenden. Heb volop professionele kennis én inmiddels mijn ervaringskennis. Mijn achtergrond is divers, waardoor ik vraagstukken vanuit verschillende hoeken bekijk. Doel is antwoorden geven waar je écht mee verder kunt.
In mijn rugzak zit mijn ervaring als tolk Gebarentaal, post-HBO gediplomeerd lifecoach, communicatietrainer voor doven en slechthorenden, een schat aan kennis over rouw en verlies, hoortechniek, werkplekonderzoek én een groot netwerk van professionals om mij heen. En natuurlijk mijn eigen ervaringskennis. De beste oplossingen ontstaan niet alleen, maar samen. Ik leg voortdurend verbindingen, om het beste resultaat voor de klant eruit te halen.
De verhalen van mijn klanten raken me. Zo kwam Stefan bij me met de vraag hoe hij weer een beter sociaal leven kan krijgen binnen zijn ‘beperkingen’. Hij gaat nu steeds vaker naar groepsactiviteiten die hem blij maken, maar waar hij al afscheid van genomen had. Of Jochem, die dacht dat hij zijn baan moest opgeven. Ik zal nooit zijn gezicht vergeten toen hij ontdekte dat hij die baan niet alleen kon houden, maar zelfs in uren kon uitbreiden.
Wat is de belangrijkste boodschap die je als hoorcoach aan andere slechthorenden zou willen meegeven?
De impact van slechthorendheid is vaak onnodig groot. Er kan zoveel meer dan je denkt. Als je durft te ontdekken en proberen, als je (goede) hulp durft te vragen, ontstaan er dingen die je nooit voor mogelijk hield.
Kijk voor meer informatie over de coaching, training en advies bij gehoorverlies van Anke Heij op: www.kunstvanhetmogelijke.nl
Prachtig interview, mooi geschreven en zo herkenbaar!
Er is leven na de “doof” 💃🏼 en dat is hard werken , maar nog zo de moeite waard🙏