Injecties in het oor met ontstekingsremmers bij Ménière geven verbeterde levenskwaliteit

Bij de ziekte van Ménière kan de KNO-arts de overweging maken om met injecties ontstekingsremmers (corticosteroïden) achter het trommelvlies aan te brengen.
Recent onderzoek door arts-onderzoeker Jet Schenck uit het HagaZiekenhuis in Den Haag en collega’s laat zien dat de behandeling tot een verbeterde kwaliteit van leven kan leiden. Deze lijkt bij de meeste patiënten door de behandeling toe te nemen.
Het onderzoek dat gepubliceerd is in het tijdschrift ‘Laryngoscope Investigative Otolaryngology’ kent volgens de onderzoekers een aantal beperkingen. Toch concluderen zij dat injecties in het oor met ontstekingsremmers zijn aan te raden bij iedere patiënt die last heeft van duizeligheidsklachten bij Ménière. Of die conclusie terecht is, zal eventueel toekomstig onderzoek moeten uitwijzen.

Over de ziekte van Ménière

Bij de ziekte van Ménière is er sprake van een binnenoor dat niet goed meer werkt. Hierdoor kunnen klachten van duizeligheid, misselijkheid, slechthorendheid en tinnitus (oorsuizen) ontstaan. De ziekte van Ménière verloopt aanvalsgewijs. Soms zitten er maanden of zelfs jaren tussen twee aanvallen. Helaas krijgen sommige patiënten zelfs meerdere aanvallen per maand.

Ménière zit meestal aan één kant, maar het andere oor kan, soms jaren later, ook meedoen. In zeldzame gevallen komt het aan beide oren tegelijk voor.
Dit doet zich in zo’n 10% van de gevallen voor. De ziekte is vernoemd naar de Franse arts Prosper Ménière die voor het eerst de verschijnselen van deze ziekte beschreef.

Beloop Ménière gunstig

Het natuurlijk beloop van de ziekte is wat de aanvallen betreft uiteindelijk gunstig: bij de meeste patiënten verdwijnen de duizeligheidsproblemen binnen enkele jaren na de eerste aanval. Tegelijkertijd is schade aan binnenoor wel veel voorkomend. Hierdoor houden patiënten blijvend last van slechthorendheid, evenwichts- en ook tinnitusklachten.

Behandeling met ontstekingsremmers

Injecties met ontstekingsremmers die de KNO-arts achter het trommelvlies inbrengt is een van de ingezette behandelingen bij Ménière. Al is er discussie over de effectiviteit van deze behandeling, toch lijken de meeste patiënten er voordelen van te ondervinden. Bij eerdere onderzoeken werd de afname van het aantal duizeligheidsaanvallen als maat voor verbetering gekozen. Deze onderzoeken laten een succespercentage tussen de 24 en 91% zien. Helaas ontbrak in de onderzoeken een controlegroep met een placebo. Dat is zeker bij aandoeningen die ook spontaan kunnen herstellen belangrijk. Anders is het immers niet bekend of het gevonden positieve effect door de behandeling of door het verloop van de tijd komt.

Werkwijze bij de behandeling

Bij de poliklinische behandeling wordt na verdoving allereerst met een injectienaald een gaatje in het trommelvlies geprikt. Dit is het zogeheten ‘ontluchtingsgaatje’. Hierdoor kan overtollige lucht kan ontsnappen bij het inspuiten van de ontstekingsremmers in het oor. Die spuit de KNO-arts via een nieuw gaatje in het trommelvlies naar binnen toe. De patiënt ligt daarbij op zijn zij en mag gedurende 20 minuten niet slikken, omdat anders de ingespoten vloeistof via de buis Eustachius weer het oor kan verlaten. De gaatjes in het trommelvlies gaan over het algemeen binnen enkele dagen vanzelf weer dicht.
De behandeling wordt inmiddels veel toegepast. De ingespoten vloeistof bereikt het binnenoor (het slakkenhuis) via het ronde venster. De exacte werking van de behandeling is nog niet duidelijk. Omdat het ingespoten medicijn niet giftig is voor het oor (ototoxisch) is er geen risico op blijvende schade aan het binnenoor.

Risico’s aan de behandeling van Ménière met injecties met corticosteroïden

Het geven van injecties met ontstekingsremmers bij Ménière is een eenvoudige en snelle procedure met een gering risico. Mogelijke bijwerkingen zijn duizeligheid (0,6-16,9 %), blijvende perforatie van het trommelvlies (0-38%),  en infectie van het oor (0-7%). Deze problemen gaan meestal vanzelf weer over.

Nieuw en nader onderzoek naar inzet ontstekingsremmers bij Ménière

Arts-onderzoeker Jet Schenck, werkzaam in het HagaZiekenhuis in Den Haag, heeft nader onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de behandeling. Hierbij heeft zij ook de kwaliteit van leven meegenomen als maat voor verbetering. Dit omdat tijdens de ziekte er naast de aanvallen zelf, ook daar een flinke afname van is te zien. Dat komt mede door de onvoorspelbaarheid van de aanvallen, wat op zijn beurt angst in de hand kan werken. Dit heeft natuurlijk effect op het emotionele en mentale welzijn van de patiënt.

Het onderzoek

Het onderzoek werd in het HagaZiekenhuis in Den Haag uitgevoerd. Alle aan het onderzoek deelnemende patiënten voldeden aan de criteria voor de diagnose met de ziekte van Ménière. Andere diagnoses werden uitgesloten. De patiënten kwamen zes weken na de behandeling terug om het effect van de behandeling te evalueren en te bezien of een herhaling van de behandeling nodig was.
De onderzoekers gebruikten vragenlijsten om het effect van de aanpak te bepalen. Hiervoor werd de Ménière Disease Outcome Questionnaire (MDOQ) gebruikt. Deze vragenlijst bevat ook vragen over het emotionele, fysieke en mentale welzijn. Daarnaast keken de onderzoekers naar de mate van duizeligheid, tinnitus, slechthorendheid, instabiliteit en een vol gevoel in het oor. Uiteindelijk verzamelden de onderzoekers de gegevens van 49 patiënten.

Resultaten

De onderzoekers vonden een significante vooruitgang op de Ménière vragenlijst. Zowel het sociaal, fysiek, als mentaal welbevinden nam toe. De resultaten in het kort:

• 36 van de 49 patiënten gaven een verbetering van de kwaliteit van leven aan.
• Negen patiënten ondervonden noch een verbetering noch een verslechtering.
• Vier patiënten ervoeren een (zeer kleine) verslechtering van kwaliteit van leven.
• De meeste patiënten hadden minder duizeligheids- en instabiliteitsklachten na de behandeling.
• De meeste patiënten ervoeren verder geen vermindering van hun slechthorendheid, tinnitus en het ‘volle gevoel’ in hun oor.

Meten kwaliteit van leven belangrijk

Dat het meten van de kwaliteit van leven belangrijk is, blijkt uit het feit dat 51% van de patiënten minder duizeligheidsklachten had, maar meer dan 70% een verbetering van de kwaliteit van leven ervoeren. Kennelijk voelen patiënten zich dus beter, terwijl ze nog wel duizeligheidsklachten hebben. Als alleen duizeligheid zou zijn gemeten, wordt dit effect dus gemist.

Nader onderzoek

De onderzoekers geven in de discussie van het artikel aan dat de resultaten gunstig zijn, maar dat er ook alternatieve verklaringen mogelijk voor zijn. Ook in dit onderzoek kan het spontane herstel wat zich bij Ménière voor kan doen een rol hebben gespeeld. Zeker omdat er gemiddeld zeker een jaar tussen de behandeling en de afname van de vragenlijsten zit. Ook het ontbreken van een placebogroep wordt als minpunt gezien. Verder noemen de auteurs van het artikel nog dat de interpretatie door patiënten van termen als duizeligheid, instabiliteit en onvastheid kan verschillen. De onderzoekers geven daarnaast nog aan dat er ook sprake kan zijn van zogeheten selectiebias. Het centrum van het HagaZiekenhuis in Den Haag is immers gespecialiseerd in Ménière en daardoor komen daar de ingewikkelde ziektegevallen. De patiënten worden vervolgens behandeld op het moment dat ze forse klachten hebben. Een vermindering kan dan makkelijker worden gevonden, omdat te verwachten is dat na een slechte episode ook weer een betere tijd volgt.

Conclusie

Ondanks de beperkingen die het retrospectieve onderzoek kent, concluderen de auteurs dat injecties in het oor met ontstekingsremmers is aan te raden bij iedere patiënt die last heeft van duizeligheidsklachten bij Ménière. Of die conclusie terecht is, zal toekomstig (prospectief) onderzoek moeten uitwijzen.

Bron: Schenck AA, Bommeljé CC, van Benthem PPG, Blom HM. Quality of life after intratympanic steroid injection for Ménière’s disease. Laryngoscope Investig Otolaryngol. 2022 May 17;7(3):825-831. doi: 10.1002/lio2.798. PMID: 35734074; PMCID: PMC9194969.