Bij het ontwikkelen van hoortoestellen ligt de nadruk logischer wijs vooral op spraak. Daar ligt immers het grootste probleem van de meeste slechthorenden. Er is ook een groep slechthorenden waarvoor een goede weergave van muziek van groot belang is. Instellingen en elektroakoestische eigenschappen van hoortoestellen kunnen ideaal voor spraak zijn, maar zijn dat vaak niet voor muziek. Een hoortoestel dat geschikt is voor muziek, zal zowel andere softwarematige instellingen als hardwarematige eigenschappen moeten hebben. Immers de eigenschappen van spraak en muziek verschillen nogal van elkaar. Daarnaast kennen hoortoestellen eigenschappen die voor de liefhebber als nadelig worden bevonden voor het beluisteren van muziek. In dit artikel wordt duidelijk gemaakt op welke punten muziek en spraak zich van elkaar onderscheiden en aan welke voorwaarden een hoortoestel moet voldoen voor een natuurgetrouwe weergave van muziek.
Wanneer gekeken wordt naar de hoortoestellen die momenteel op de markt zijn onderscheiden de high-end toestellen van Bernafon zich in positieve zin. Deze toestellen maken gebruik van ‘Channel Free’ signaalbewerking en daarnaast van nog een aantal andere positieve eigenschappen waardoor de toestellen van het Zwitserse bedrijf een aanrader zijn voor musici en muziekliefhebbers.
Bekend is dat spraak en muziek een nogal verschillend spectrum (de verschillende frequenties die het bevat) hebben. Immers muziek kan uit zang bestaan, kan instrumentaal zijn of uit een combinatie van zang en instrumenten bestaan waarvan de laatste ieder weer een eigen geluidsspectrum heeft. Daarnaast is de dynamiek van spraak anders dan die van muziek. De gemiddelde intensiteit van spraak in een gesprek ligt zo rond de 65 dB(A) waarbij de zachtste delen rond de 50 dB(A) liggen terwijl de intensiteit van luide spraak op de 80 dB(A) ligt. Bij schreeuwen ligt de maximale intensiteit zo rond de 85 dB(A). Muziek kan echter met gemak de 105 dB(A) halen met pieken tot zelfs 120 dB(A). Zo blijkt een symfonieorkest in een concertzaal pieken van 116 dB te halen. Ook de relatie tussen de waargenomen luidheid en de intensiteit is bij spraak eenduidig. Doordat muziekinstrumenten flink van elkaar kunnen verschillen en deze op hun beurt weer van zang, is deze relatie veel minder duidelijk.
Vaak begrenzen hoortoestellen het inkomende signaal nog voordat het digitaal bewerkt wordt. Dit gebeurt meestal door een zogeheten begrenzingscompressor aan de ingang die alle geluiden met een intensiteit boven een bepaalde waarde (bij bijvoorbeeld 85 of 95 dB) comprimeert of afsnijdt (peak clipping). Voor spraak en ook luide spraak is dit geen enkel probleem. Voor muziek met een flinke dynamiek en flinke pieken is dit echter te beperkt, waardoor de muziek onnatuurlijk of vervormd gaat klinkt.
De huidige hoortoestellen maken veelal gebruik van een zeer groot aantal kanalen (soms 12 of meer) waarin het geluid wordt gecomprimeerd. Om in elk kanaal de versterking voor zachte, normale en harde geluiden afzonderlijk te kunnen aanpassen, is het nodig een filter te plaatsen tussen de kanalen om deze van elkaar te scheiden. Hierdoor kunnen er echter verstoringen van het geluid ontstaan. Minder kanalen is voor een goede muziekperceptie aan te raden.
Aan de hand van de harmonische tonen van een instrument die zich bevinden in de hoge frequenties is te bepalen met welk instrument we te maken hebben (timbre). Het is ook daarom van belang om een goed gebalanceerde en een natuurgetrouwe weergave te hebben van de verschillende frequentiecomponenten zonder verstoringen door te veel bandfilters. Daarnaast is het van belang dat het hoortoestel een brede frequentierespons heeft om zo diverse instrumenten aan de hand van de harmonische energie in het hoog zo goed mogelijk van elkaar te kunnen onderscheiden.
Voor het beluisteren van muziek zijn er dus nogal wat andere eisen aan een hoortoestel te stellen dan voor spraak. Vaak geven musici de voorkeur aan wat oudere analoge hoortoestellen met weinig kanalen, die niet te veel begrenst worden aan de ingang. Deze zijn momenteel nauwelijks meer verkrijgbaar en kennen weer hun eigen beperkingen (onder andere bandbreedte).
In de huidige digitale hoortoestellen wordt vaak gebruik gemaakt van een muziekprogramma, waarmee de software instellingen zodanig worden aangepast dat muziek prettiger klinkt. Echter vaak blijft het grote aantal kanalen behouden en blijft de inputcompressie aanwezig.
Een goede uitzondering hierop zijn de hoortoestellen van Bernafon die gebruik maken van de speciale ‘Channel Free’ signaalbewerking. Een unieke signaalbewerking die door de patenten die hierop zitten niet aan te treffen is in andere merken hoortoestellen. Deze toestellen kunnen het muzieksignaal snel en accuraat volgen en zo een natuurgetrouwe weergave bieden. Ook worden met dit toestel de nadelige effecten van een te vroege begrenzing voorkomen en de brede frequentiekarakteristiek (tot 10.000 Hz) draagt bij aan een beter onderscheid tussen de diverse instrumenten. Een toestel dus dat voor musici en de echte muziekliefhebber zeker aan te raden is om bij de selectie in overweging te nemen.
Zoekwoorden: hoortoestel muziek luisteren
