Muziek kan ons raken en tal van emoties oproepen. Zo kan een vrolijk liedje ons energie geven, terwijl een droevige melodie ons melancholisch kan maken. Maar hoe ervaren mensen met een cochleair implantaat (CI) deze emoties in muziek? Uit recent onderzoek blijkt dat CI-gebruikers emoties moeilijker in muziek herkennen dan mensen met een normaal gehoor.
| Onderzoek en wetenschap
Cochleair implantaten en muziekbeleving
Een cochleair implantaat helpt mensen met ernstig gehoorverlies weer te horen. Spraak begrijpen lukt vaak bijzonder goed, maar muziekbeleving blijft een uitdaging. Dit komt doordat CI’s minder details kunnen doorgeven. Verschillen in toonhoogtes zijn hierdoor lastig te onderscheiden. CI-gebruikers missen zo belangrijke muzikale kenmerken die emoties overbrengen.
Het onderzoek naar waarneming van muzikale emoties door CI-gebruikers
Onderzoekers van de Universiteit van Zuid-Californië in Los Angeles wilden weten hoe goed CI-gebruikers muzikale emoties herkennen. Ze lieten daarvoor 26 CI-gebruikers en 24 mensen zonder gehoorverlies luisteren naar 40 melodieën. Deze waren van tevoren geclassificeerd als vrolijk, droevig, angstig of rustig. Vervolgens werd een deel van de melodieën aangepast: droevige melodieën werden in een ‘vrolijke’ toonladder gezet en rustige melodieën in een ‘minder rustgevende’ toonladder. Hiermee onderzochten ze of deelnemers emoties nog steeds konden herkennen als alleen de toonhoogte veranderde. Daarnaast onderzochten de onderzoekers hoe goed de deelnemers melodische patronen en toonhoogteverschillen konden waarnemen.
Belangrijkste resultaten
- Zowel CI-gebruikers als mensen met normaal gehoor herkenden vrolijke muziek het beste.
- CI-gebruikers vonden droevige en rustige muziek erg op elkaar lijken, terwijl mensen met een normaal gehoor deze goed konden onderscheiden.
- Wanneer onderzoekers de melodieën veranderden, merkten mensen met normaal gehoor dit meteen. CI-gebruikers hoorden echter nauwelijks verschil in emotie.
- CI-gebruikers bleken sterk afhankelijk van het tempo van muziek om emoties te herkennen. Toonhoogteveranderingen (zoals het verschil tussen een vrolijke en droevige melodie) waren moeilijker te onderscheiden.
- In tests waarbij toonhoogteverschillen moesten worden herkend, presteerden CI-gebruikers rond het gokniveau, terwijl mensen zonder gehoorverlies vrijwel foutloos scoorden.
Wat betekenen deze onderzoeksresultaten voor CI-gebruikers?
Het onderzoek laat zien dat CI-gebruikers veel moeite hebben om emoties in muziek te herkennen op basis van toonhoogte. Ze vertrouwen vooral op tempo om te bepalen of een nummer vrolijk of droevig is. Dit verklaart waarom veel CI-gebruikers muziek minder goed kunnen waarderen: het emotionele effect van muziek wordt minder sterk ervaren.
Toch biedt de studie ook hoop. Onderzoekers suggereren dat training gericht op toonhoogteherkenning CI-gebruikers kan helpen beter emoties in muziek te herkennen. Dit zou de muziekbeleving van CI-gebruikers kunnen verbeteren en hen helpen om meer te genieten van muziek. In Nederland ontwikkelde pianiste Joke Veltman, die zelf een CI draagt, de ‘Musi-CI trainingen’. Dit programma helpt CI-gebruikers om toonhoogte en melodieën beter te herkennen (lees meer).
Bron: O’Connell SR, Papadopoulos JM, Inouye D, van der Donk BJ, Gan H, Goldsworthy RL. Musically evoked emotions in cochlear implant users and those with no known hearing loss. Hear Res. 2025 Mar;458:109196. doi: 10.1016/j.heares.2025.109196. Epub 2025 Jan 27. PMID: 39914280.
