Bij HOorzaken kwam per email een uitgebreid aantal vragen binnen over gehoorschade en gehoorbeschermers. Om deze te beantwoorden, riepen we de deskundige hulp in van bachelor audioloog Jaap Peter Kronemeijer werkzaam op de afdeling audiologie van het Amsterdam UMC.
Vraag 1:
Hoe lang kun je met op maat gemaakte oordopjes (vlakke demping 25 db) of de ZEM 31 maximaal in 100-110 db zitten? En hoe zit het bij geluiden boven de 110 db? Is het wel mogelijk om daar veilig in te zitten met die gehoorbescherming in?
Jaap Peter Kronemeijer: Het is belangrijk te weten over welke soort decibellen (A- of C-weging, zie achtergrondinformatie onder) we het hebben om dat exact te kunnen zeggen. Als het geluid weinig bastonen bevat, is het geluidsniveau met gehoorbeschermers 110-25 = 85 dB(A). Daar kan je aardig lang in verblijven voordat er gehoorschade optreedt (lees meer). Als het geluid veel bastonen bevat zoals dat bij flink wat muzieksoorten het geval is, zal de veilige verblijfsduur aanmerkelijk korter zijn. Dat komt omdat bij muziek, 110 dB(A) wel 125 dB(C) kan zijn. In dat geval is het geluidsniveau met gehoorbeschermers dus 125-25=100 dB(A). Dat verandert de maximale veilige verblijfsduur natuurlijk.
Achtergrondinformatie:
Geluidsniveaus worden gemeten in decibellen (dB). Bij hoge geluidsniveaus (industrielawaai, harde muziek) is ons gehoor gevoeliger voor bastonen dan bij ‘normale’ geluidsniveaus (spraak, alledaagse geluiden). Daarom moeten voor hoge geluidsniveaus de bastonen zwaarder meetellen in het gemiddelde. Hiervoor is de zogenaamde dB(C)-weging bedacht. Voor ‘normale’ geluidniveaus is de dB(A) weging meer passend. Hierbij wegen de bastonen minder zwaar mee in het gemiddelde.
Hoeveel decibellen gehoorbeschermers dempen hangt onder andere af van het soort filter, de pasvorm en de eigenschappen van het geluid.
De demping van gehoorbeschermers wordt uitgedrukt in dB SNR. Dat is een gemiddelde dempingswaarde over alle tonen. De formule die hierbij hoort is: dB(A)’=dB(C) – SNR Ofwel, het geluidsniveau met gehoorbescherming is het dB(C) geluidsniveau minus de SNR-waarde. Hieruit blijkt dat het noodzakelijk is om het dB(C) geluidsniveau te weten om te berekenen wat de geluidsbelasting is bij gebruik van gehoorbeschermers. Helaas worden geluidsniveaus op de meeste locaties en evenementen alleen in dB(A) weergegeven en wordt de dB(C) weging niet getoond.
Vraag 2: Klopt het dat je gehoorschade kunt oplopen door (bas-)trillingen die door je lichaam gaan, ook al heb je gehoorbescherming in?
Jaap Peter Kronemeijer: Geluid, en met name bastonen, kunnen in plaats van via het oor en de gehoorgang, ook door trillingen via het lichaam/bot, rechtstreeks het gehoororgaan bereiken. Daar helpen gehoorbeschermers dan dus niet tegen. Wel is die overdracht van geluid op die manier veel minder efficiënt dan via het oor. Geluid zou veel sterke bastonen moeten bevatten en voor langere tijd moeten aanhouden om zo schade aan het gehoor te kunnen aanrichten. Bovendien, als het geluid veel bastonen bevat, zal dat ook zichtbaar zijn in een hoog dB(C) geluidsniveau. Als vuistregel zou je kunnen zeggen, als geluid ‘gevoeld’ wordt, is het over het algemeen te luid!
Vraag 3: Er zijn mensen die gehoorschade oplopen ondanks dat ze gehoorbescherming dragen. Hoe kan dat?
Jaap Peter Kronemeijer: Dat kan doordat de gehoorbeschermers niet goed afsluiten of onvoldoende dempen. Ook kan het dat de drager ze met regelmaat uitdoet. Het niet consequent dragen kan tot gehoorschade leiden. Ook kunnen er naast lawaai andere factoren een rol spelen. Er zijn mensen die meer gevoelig zijn voor het ontwikkelen van gehoorverlies en er zijn vormen van slechthorendheid die aangeboren zijn of erfelijk bepaald. Maar ook giftige (ototoxische) stoffen (in bijvoorbeeld medicijnen, bepaalde stoffen en sigaretten) of onderliggende ziektes kunnen een rol spelen.
Vraag 4: Als je een hoofddoek draagt, sluiten oorkappen dan onvoldoende af? En los hiervan: als je op maat gemaakte oordopjes draagt en daar oorkappen overheen draagt (in uitzonderlijke situaties), zijn de oorkappen dan nog voldoende afgesloten?
Jaap Peter Kronemeijer: Voor alle gehoorbescherming geldt dat ze pas optimaal dempen als ze de gehoorgang (bij otoplastieken) of de oorschelp (bij kappen) goed afsluiten. Onvoldoende afdichting zal de demping verminderen. Het dragen van zowel otoplastieken als oorkappen zal, mits goed passend, zorgen voor meer demping.
Tip: laat otoplastieken altijd testen op lekdichtheid om een optimale werking te kunnen garanderen.
Vraag 5: Is het mogelijk om je oren te beschermen tegen je eigen stem als je heel hard praat / schreeuwt of zingt?
Jaap Peter Kronemeijer: Je eigen stem kan harder klinken bij het gebruik van gehoorbescherming doordat het oor afgesloten is. Dat heet occlusie. Dat is ook de reden dat zangers of muzikanten die een blaasinstrument bespelen, vaak niet echt enthousiast worden van gehoorbeschermers. De noodzaak om je gehoor te beschermen tegen je eigen stem is er niet of nauwelijks. Spraakniveaus liggen rond de 60 dB(A) voor normale spraak en voor erg luide spraak en schreeuwen rond de 75 en 80 dB(A). Operazangers kunnen geluidsniveaus behalen van gemiddeld 90 met pieken tot wel 110 dB(A). Maar schadelijk zal dat niet snel zijn aangezien de duur ervan meestal beperkt is. Waarschijnlijk ben je dus eerder schor dan dat je gehoorschade zult hebben opgelopen.
Een haan kan trouwens een veel hoger niveau halen namelijk 142 decibel. Gelukkig heeft een haan daarvoor een beschermingsmechanisme in zijn oor (lees meer). Ook de mens heeft een van nature aanwezig beschermingsmechanisme: twee spiertjes in het middenoor die kunnen aanspannen bij geluiden boven ca. 80 decibel, en daarmee de overdracht van geluid naar het gehoororgaan (het slakkenhuis) minder efficiënt maken, met name bij en zelfs voorafgaande aan de eigen stem. Dit effect is overigens kortdurend en dempt geluiden en de eigen stem voornamelijk in de lagen tonen. Het beschermende effect tegen gehoorschade is daarom ook zeer twijfelachtig.
Vraag 6: Klopt het dat er geen gehoorbescherming voor muziek bestaat met een hogere demping dan de ZEM 31?
Jaap Peter Kronemeijer: De demping van gehoorbeschermers staat altijd in de specificaties en op de verpakking vermeld. Als dergelijke hoge dempingswaarden nodig zijn, overweeg dan iets te doen aan het brongeluid of verkort de verblijfsduur aanzienlijk. Over het algemeen zal voor muziek een vlakke demping van 25 dB SNR meer dan voldoende zijn.
Achtergrondinformatie:
In onderstaande figuur is te zien dat bij 85 dB je flink wat jaren dag in dag uit in lawaai moet bivakkeren om er gehoorschade van te krijgen. Natuurlijk speelt ook het soort lawaai een rol: geluiden met een snelle stijgtijd (die snel tot een maximum komen) zoals een klinkhamer of schot kunnen mogelijk weer meer schade geven dan geluiden die een meer continu karakter hebben. Ook zijn er flinke individuele verschillen: de een loopt sneller gehoorschade op dan de ander.
Voor vrijetijdlawaai kan de SafeSoundApp goed inzicht geven over mogelijke gehoorschade. Zie:
Voor het werk bestaat er de ArboSafesoundApp
