Wanneer de dosering van antibioticum nauwkeurig wordt afgestemd op het individu bij patiënten met tuberculose (tbc), leidt dit tot minder gehoorschade dan wanneer de behandeling wordt uitgevoerd volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Dit blijkt uit onderzoek uitgevoerd door UMCG-ziekenhuisapotheker dr. Jan-Willem Alffenaar en collega wetenschappers. Het onderzoek is gepubliceerd in het vakblad Antimicrobial Agents and Chemotherapy. Het door de onderzoekers geleverde maatwerk bij de toediening van antibioticum bij tbc reduceert de kans op gehoorschade aanzienlijk: in plaats van bij 4 op de 10 patiënten, doet gehoorschade zich nog maar bij 1 op de 10 tbc patiënten voor. De resultaten van het onderzoek kunnen mogelijk leiden tot aanpassing van de richtlijnen voor de behandeling van tuberculose.
Gehoorschade door antibiotica
Dat bepaalde antibiotica en ook andere medicijnen tot gehoorschade kunnen leiden is alom bekend. Bij de longaandoening tuberculose is veelal zeer lange toediening van antibiotica nodig. Standaard reeds 6 maanden, maar bij een resistente tuberculose is het soms nodig zelfs twintig tot vierentwintig maanden antibioticum te gebruiken. Bij langdurig gebruik van antibiotica kunnen ernstige bijwerkingen optreden. Zo veroorzaakt het bij tbc toegepaste antibioticum aminoglycoside bij langdurig gebruik soms nierschade en bij vier op de tien patiënten blijvend gehoorverlies. Alffenaar: “Dat is in Nederland al vervelend, maar hier kunnen we nog iets doen met gehoorapparaten. In derdewereldlanden is daar vaak geen geld voor en kan gehoorschade nog veel ernstigere gevolgen hebben voor het functioneren in de maatschappij.”
Dosering antibioticum op maat vermindert kans op gehoorschade
De Wereldgezondheidsorganisatie heeft richtlijnen opgesteld met een standaarddosering van Aminoglycoside. “In Nederland proberen we de behandeling steeds meer op maat te maken voor de patiënt”, legt Alffenaar uit. “Dat betekent dat we de laatste tien jaar niet meer die standaarddosis geven. We meten eerst hoe gevoelig de bacterie is die bij de patiënt tuberculose veroorzaakt en de hoeveelheid antibioticum in het bloed. Op basis daarvan bepalen we de dosis.” Die blijkt dan vaak lager te kunnen zijn dan de richtlijnen aangeven. Door de dosering op maat blijkt een veel kleiner aantal patiënten gehoorschade op te doen, zo blijkt uit het onderzoek. In plaats van 4 op de 10, is dit bij de dosering op maat nog maar 1 op de 10. De effectiviteit van het antibioticum blijkt niet minder te zijn bij een lagere dosering, zeggen de onderzoekers. De uitkomsten van het multidisciplinaire onderzoek, waarin verschillende medisch specialisten en apothekers samenwerken, passen goed bij één van de doelen die de WHO zichzelf gesteld heeft: steeds meer streven naar een behandeling waarbij de patiënt centraal staat.
Groter experiment
Gepersonaliseerde dosisbepaling lijkt dus goed te zijn voor de patiënt. Om beter zicht te krijgen op de effecten daarvan, is Alffenaar bezig met het opzetten van een groter experiment. “We willen in een land waar nog volgens de richtlijnen van de WHO wordt behandeld, een onderzoek opzetten om die behandeling goed te kunnen vergelijken met de gepersonaliseerde methode in Nederland. We werken daarom samen met ziekenhuizen in Wit-Rusland en China, waar resistente tuberculose veel vaker voorkomt.”
Wat is tuberculose?
Tuberculose is een infectieziekte die jaarlijks bij ongeveer 850 mensen in Nederland voorkomt. Wereldwijd overlijden er meer dan 1 miljoen mensen aan tuberculose. Vooral door de combinatie met hivinfectie en multiresistente vormen is het moeilijk om de ziekte wereldwijd onder controle te krijgen. De ziekte wordt veroorzaakt door een bacterie en komt meestal voor in de longen (55%) maar kan ook voorkomen in andere organen van het lichaam (hart, lymfeklieren, wervels e.d.). Tuberculose is te behandelen met een combinatie van verschillende antibiotica. De behandeling duurt minimaal 6 maanden en kan bijwerkingen zoals gehoorschade en nierschade geven. Wanneer de bacterie resistent is tegen de twee aller krachtigste antibiotica is er sprake van multiresistente tuberculose, behandeling duurt dan minimaal 20 maanden.
Ziekteverschijnselen
Tuberculose kan lang zonder klachten voorkomen terwijl er bijvoorbeeld wel afwijkingen op een longfoto zijn te zien. Bij longtuberculose zijn de meest voorkomende klachten hoesten en bloed ophoesten, koorts, moeheid, vermagering en nachtzweten.
Besmetting en preventie
Tuberculose wordt bijna altijd overgedragen via de lucht door een patiënt met besmettelijke longtuberculose. Bij het hoesten worden de bacteriën via kleine druppeltjes verspreid. Deze kleine druppeltjes in de lucht kunnen bij inademing in de longblaasjes van iemand anders terecht komen en daar kleine ontstekingshaarden veroorzaken. In Nederland worden alleen kinderen gevaccineerd die jonger zijn dan 12 jaar en van wie ten minste één ouder uit een land komt waar tuberculose vaak voorkomt. Verder wordt vaccinatie van volwassenen bij reizen naar bepaalde landen geadviseerd als de reisduur langer is dan 12 maanden.
Lees hier de publicatie in Antimicrobial Agents and Chemotherapy
Bronnen:
Website UMCG
Website RIVM
