Op HOorzaken kwam een vraag binnen van een zwangere bezoeker die zich afvroeg of ze wel naar een concert of musical kon gaan. Ze was bang dat dit mogelijk tot gehoorschade bij de baby in de baarmoeder zou kunnen leiden. Wat zegt de wetenschap daarover? En hoe zit het met werken in lawaai tijdens de zwangerschap? Kan dat leiden tot gehoorschade bij de foetus. En zitten daar mogelijk nog andere gezondheidsrisico’s aan? We zetten wat bekend en onbekend is op een rij.
De ontwikkeling van het gehoor
De eerste delen van het gehoorsysteem van de baby beginnen in week 5 van de zwangerschap te ontwikkelen. Denk daarbij aan de oorschelpen. Maar baby’s beginnen pas geluiden waar te nemen rond de 18 à 20 weken van de zwangerschap. Rond week 24 van de zwangerschap zijn baby’s in de baarmoeder al in staat verschillen tussen geluiden waar te nemen en ook op geluiden te reageren. In week 28 tot de geboorte zal de baby beginnen de stem van de moeder te onderscheiden van andere geluiden.
De geluidsomgeving in de baarmoeder
De geluidsomgeving van de baby in de baarmoeder bestaat gedurende dag voornamelijk uit geluiden afkomstig van de moeder zelf. Denk daarbij aan haar hartslag, haar stem, ademhalingsgeluiden, hoesten, niezen, darmgeluiden en geluiden die door bewegingen van het lichaam ontstaan. Het achtergrondgeluid dat de baby in de baarmoeder ervaart door de geluiden van de moeder, is al met al nooit lager dan 28 dB. Het geluidsniveau kan oplopen tot 84 dB wanneer de moeder bijvoorbeeld zingt. Natuurlijk kunnen ook omgevingsgeluiden de baby bereiken. Denk aan het blaffen van een hond, een dichtbij claxonnerende auto, een sirene, een knal van vuurwerk en geluiden van machines en natuurlijk luide muziek zoals tijdens concerten.
Baby hoort in buik als horen onder water
Net als bij een duiker zijn ook de oren van een baby in de baarmoeder omgeven door vloeistof (vruchtwater). Geluiden planten zich hier doorheen voort en bereiken zo het oor.
Net als een duiker onderwater geluiden kan waarnemen -denk daarbij aan het geluid van een motor van een schip- kan een baby ook geluiden opvangen. De uitwendig gehoorgang die gevuld is met vocht geeft de geluidssignalen door aan het trommelvlies. Uiteindelijk komen ze zo bij het slakkenhuis terecht. Geluiden in de vloeistof worden ook via de botten van de schedel doorgegeven aan het slakkenhuis. Deze zogeheten beengeleiding speelt bij het horen door de baby in de baarmoeder een belangrijke rol. Dat geldt zeker voor lage geluiden.
Voor wie wel eens heeft gedoken, of onderwater heeft gezwommen, weet dat je dan alleen nog de lage tonen van geluiden hoort. Het klinkt als een stereo-installatie waar de hoge tonen volledig zijn weggedraaid en de bassen juist vol open staan.
Geluiden van buiten het lichaam van de moeder
Omgevingsgeluiden moeten allereerst door de lucht, de kleding, dan door de buikwand, de spierlaag van de baarmoeder en uiteindelijk door het vruchtwater dringen om het oor van de baby te bereiken. Dit betekent dat de geluiden vrij luid en vooral laagfrequent moeten zijn (dus met veel bassen). Dit om zo door de geluidsisolerende lagen te kunnen komen. Daarbij moeten ze ook de interne geluiden van de moeder overstemmen.
Het menselijk oor kan normaliter (in lucht) geluiden tussen de 20 en 20.000 Hz waarnemen. In de buik zijn het uiteindelijk vooral de lage geluiden die het oor van de baby weten te bereiken. Het gaat daarbij om geluiden onder de 500 Hz. Dat komt enerzijds doordat de buik van de moeder geluiden filtert (met ongeveer 6 dB per octaaf). Anderzijds verzwakt het baarmoedervocht de geluiden die bij de oorschelp en het middenoor aankomen. De zogeheten grondtoon van de stem van de moeder ligt zo tussen de 165 Hz en 255 Hz en is dus ook goed hoorbaar in de buik.
De grootte van de vruchtwaterlaag in de baarmoeder blijkt overigens maar een beperkte invloed te hebben op het uiteindelijke geluidsniveau wat bij de oortjes van de baby aankomt.
Effecten van lawaai op de werkplek tijdens de zwangerschap op het gehoor van de baby
Er zijn aardig wat onderzoeken gedaan naar de effecten van lawaai op de werkplek van zwangere vrouwen op het gehoor van hun baby’s. De uitkomsten zijn wisselend. Sommige vonden weliswaar een negatief effect op het gehoor van de baby, maar andere onderzoekers kwamen met kritiek op de onderzoekopzetten en vonden de resultaten daardoor discutabel. Deze onderzoekers deden zelf daar ook weer onderzoek naar. Ze keken of blootstelling aan lawaai tijdens de zwangerschap van 65 moeders invloed had op de uitkomsten van de twee hoortesten (OAE en ABR) bij hun baby’s.
De moeders waren tijdens de zwangerschap blootgesteld aan geluiden van 80–85 dBA gedurende 8 uur per dag. De resultaten werden vergeleken met een controlegroep van kinderen van 2588 moeders zonder geluidsexpositie. De resultaten toonden geen significante verschillen in gehoorfuncties tussen de twee groepen. Volgens de onderzoekers suggereert dit dat blootstelling aan lawaai (van 80 tot 85 dBA) tijdens de zwangerschap geen nadelige effecten heeft op de gehoorfuncties van pasgeborenen.
Effecten van lawaai op de werkplek tijdens de zwangerschap op het geboortegewicht
Weer andere onderzoekers keken of er een negatief effect was van lawaai op de werkplek tijdens de zwangerschap op de groei in de baarmoeder en/of vroeggeboorte. Daarbij werden de gegevens van 857.010 baby’s betrokken. Lawaai op het werk werd in drie categorieën ingedeeld: 75, 75–85, >85 dBA. De resultaten van het Zweedese onderzoek lieten zien dat blootstelling aan hoge niveaus van lawaai op het werk (>85 dBA) gedurende de zwangerschap (bij voltijds werken) verband hield met een verhoogd risico op het krijgen van kinderen met een lager geboortegewicht. Dit in vergelijk met vrouwen die werden blootgesteld aan lagere geluidsniveaus (<75 dBA). Er was geen duidelijk verband met vroeggeboorte.
Volgens de onderzoekers wijzen de resultaten in de richting dat langdurige blootstelling aan hoge geluidsniveaus tijdens de zwangerschap verband houdt met een licht verminderde groei van de foetus, maar dus niet met vroeggeboorte. De onderzoekers concluderen dat zwangere vrouwen niet langdurig aan hoge geluidsniveaus (>85 dBA) blootgesteld zouden moeten worden.
Effect verkeerslawaai tijdens zwangerschap op het geboortegewicht
Canadese en Utrechtse onderzoekers keken naar de invloed van de blootstelling aan verkeerslawaai en luchtvervuiling op het geboortegewicht en vroeggeboorte in Canada. De studie waarin 68.238 baby’s werden meegenomen liet zien dat blootstelling aan verkeersgeluid tijdens de zwangerschap verband hield met een lager geboortegewicht bij voldragen baby’s. De studie toont aan dat zowel luchtvervuiling als geluid van verkeer de geboorte-uitkomsten kunnen beïnvloeden.
Negatieve effecten van stress door lawaai
Uit het voorgaande blijkt dat onderzoek naar blootstelling aan lawaai (tot 85 dBA) niet direct tot gehoorschade bij de baby in de buik van de moeder leidt. Langdurige blootstelling aan hogere lawaainiveaus kan mogelijk wél voor schade aan het gehoor van de ongeboren baby leiden.
Verder blijkt dat langdurige blootstelling aan lawaai boven de 85 dBA en ook aan verkeerslawaai kan leiden tot een lager geboortegewicht.
Daarnaast zijn er flink wat studies die erop wijzen dat blootstelling aan lawaai zorgt voor een stressrespons in ons lichaam. De stress kan op zijn beurt leiden tot een hogere bloeddruk, een verhoogd cortisolniveau en het vrijkomen van adrenaline. Langdurige stress door lawaai kan zorgen voor chronische ontstekingen en zogeheten oxidatieve stress. Dat zou weer onder meer kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van hart- en vaatziekten en ontregeling van de stofwisseling en het versneld ouder worden. Of het bewijs daarvoor wel overtuigend is zetten Canadese onderzoekers hun vraagtekens.
Mocht dit wel zo zijn dan is te verwachten dat dit ook nadelige invloed heeft op de baby.
Regelgeving op het gebied van blootstelling aan lawaai op het werk bij zwangeren
Zoals vaker bij wetenschappelijk onderzoek wijst de ene studie de ene kant op en komt het andere met resultaten die dat bewijs weer ontkrachten. Ook kan het zijn dat onderzoekers die verschillende onderzoeken op een rij zetten concluderen dat het bewijs uiteindelijk toch minder sterk is dan gedacht.
Natuurlijk is het dan goed te kijken wat we wel weten en het zekere voor het onzekere te nemen. Vanuit het voorzorgsbeginsel kan de overheid grenzen stellen als er mogelijke risico’s zijn voor de gezondheid. Dat is ook gebeurd voor het geluidsniveau op het werk voor zwangeren. In de brochure die is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is deze grens te vinden. Daarin staat dat trillingen en geluiden mogelijk schadelijk kunnen zijn voor de moeder en de baby. Voor geluid is er een grens van 80 dBA gesteld. De pieken mogen daarbij niet harder dan 112Pa zijn (dat komt neer op 135 dBA).
Gehoorschade door muziek bij de baby in de buik van de moeder: concerten, festivals en musicals
Bij de onderzoeken naar de effecten van lawaai op het gehoor van een foetus was er sprake van geluidsniveaus tussen de 80 en 85 dBA. Maar hoe dat bij het luisteren naar harde muziek zoals bij concerten, musicals, festivals en dancings als je zwanger bent? Tijdens zulke evenementen kunnen de geluidsniveaus van muziek immers wel oplopen tot 100 of 103 dBA.
Vooral lage frequenties in muziek bereiken baby
Ook bij muziek zijn het vooral de lage frequenties onder de 500 Hz die de baby bereiken. De schatting is dat de buik en kleding de hoge tonen van muziek met 10 tot 20 dB dempt. Voor de lagere tonen is dat veel minder, waarschijnlijk zo’n 5 dB. De exacte mate van demping kan voor iedere zwangere natuurlijk variëren. Wat vast staat is dat de laagfrequente geluiden goed doorkomen bij de baby in de buik. Dat gaat voornamelijk via de beengeleiding. Wanneer we uitgaan van 5 dB demping kan er nog steeds tussen de 95 tot 98 dBA bij de babyoortjes in de buik aankomen. Dat is een aanzienlijk geluidsniveau dat potentieel schadelijk is.
Bij informatie over gehoorschade door muziek voor volwassenen is op op internet vaak te lezen dat 80 dBA of 90 dBA al gelijk schadelijk is. Dat laat onderzoek echter niet zien (ook niet bij blootstelling gedurende 8 uur). Of er gehoorschade ontstaat is namelijk afhankelijk van zowel de het geluidsniveau als de blootstellingsduur. De voorlichting met betrekking tot gehoorschade door muziek is helaas vaak niet gebaseerd op wat wetenschappelijk onderzoeken aan bewijs aanleveren (lees meer).
Zowel geluidsniveau als blootstellingsduur bepalen of er schade ontstaat
Ook bij de baby in de buik zal de blootstellingsduur naast het geluidsniveau een rol spelen of een baby in de buik gehoorschade oploopt. Maar wanneer te lang echt te lang is om bij 95 of 98 dBA voor gehoorschade te zorgen bij de baby, is niet met zekerheid te zeggen. Daar is eenvoudig weg geen onderzoek naar gedaan. Dat zou ook niet ethisch zijn. Maar het risico bestaat wel degelijk. Daarom raden sommige deskundigen in tijdschriftartikelen en op internet het af om naar concerten, musicals, dancings en festivals te gaan als je zwanger bent.
Bij zwangerschap: Better Safe Than Sorry
In het geval van zwangerschap geldt dan ook ‘better safe than sorry’. Immers als gehoorverlies eenmaal is ontstaan bij een baby is dit niet meer te herstellen. En een aantal maanden zonder concert, festival of dancing moet toch te doen zijn?
Tips bij zwangerschap:
- Vermijd geluiden met lage frequenties (dit zijn veelal geluiden die je als trillingen in je lichaam kan voelen).
- Houd afstand van luidsprekers en leun daar ook niet op
- Houd afstand tot andere geluidsbronnen of apparaten en machines die trillingen veroorzaken
- Vermijd geluiden die plotseling erg hard kunnen zijn (zoals knallen van vuurwerk, vuurwapens, op elkaar kletterende gewichten)
- Draag zelf gehoorbescherming wanneer er harde geluiden zijn te verwachten. Dit beschermt de baby weliswaar niet, maar helpt om je eigen stressreactie op harde geluiden te verminderen.
- Bespreek eventuele beroepsmatige risico’s met je huisarts, gynaecoloog of bedrijfsarts. Informeer naar het geluidsniveau op het werk en informeer naar mogelijke werkaanpassingen tijdens de zwangerschap
Lees ook:
