Exposure behandeling bij overgevoeligheid voor geluiden blijkt efficiënte methode

Het audiologisch centrum Apeldoorn heeft een efficiënte behandelmethode ontwikkeld bij overgevoeligheid voor geluiden De ontwikkelde therapie die exposure combineert met technieken uit de cognitieve gedragstherapie, blijkt gemiddeld in drie maanden tijd tot verlichting van overgevoeligheidsklachten te leiden. Audioloog Peter van Hengel presenteerde de resultaten van het onderzoek naar de toegepaste overgevoeligheidsbehandeling afgelopen maand tijdens TRI-conferentie (Tinnitus Research Initiative) in Taipei.

We vroegen Peter Van Hengel om meer te vertellen over deze nieuwe therapie.

Hoe is het audiologisch centrum in Apeldoorn op het idee gekomen de nieuwe methode te ontwikkelen?

Peter van Hengel: “Het idee komt voort uit een analyse in 2017 van de tinnituszorg in het TENT-netwerk, een samenwerkingsverband voor tinnituszorg in Twente (zie: www.tentwente.nl). Daarbij bleek een groep patiënten er niet op vooruit te gaan . Bij nadere analyse van de resultaten bleek dat deze groep hoortoestellen had geprobeerd, maar veel problemen had met de versterking. Onze theorie was dat door de extra stress die dit opleverde, of de frustratie dat het niet wilde lukken met toestellen, de tinnitusklachten toenamen. Omdat het niet alleen ging om last van hard geluid, maar soms (vaker) om last van stoorgeluiden, hebben we er niet het etiket hyperacusis op geplakt maar zijn we het over overgevoeligheid voor geluid gaan hebben. Verschillende modellen over tinnitus leggen een verband tussen tinnitus en de angstnetwerken in het brein. De psychologe van het TENT vermoedde daarom dat een exposure-therapie bij tinnitus zou kunnen werken.

Zijn jullie ook tinnitus gaan zien als een overgevoeligheidsreactie voor de intern waargenomen geluiden net als de externe geluiden vanuit de omgeving en het hoortoestel?

Van Hengel: Nee, maar tinnitus en overgevoeligheid worden waarschijnlijk wel veroorzaakt door dezelfde verstoringen in de verwerking van geluid. Daarom komen overgevoeligheidsklachten relatief vaak voor bij tinnituspatiënten. Resultaten die op de TRI werden gepresenteerd geven aan dat het mechanisme net iets anders ligt, maar dat er wel een sterke relatie is. Zowel bij tinnitus als bij overgevoeligheid gaat er waarschijnlijk iets mis in het filteren van geluid in voorgrond en achtergrond, en in het geven van emotionele lading aan geluid. In beide gevallen zorgt dit voor een overbelasting van het brein en vaak jaagt dit de klachten weer verder aan. Patiënten kunnen zo vast komen te zitten in een vicieuze cirkel van klachten die zichzelf in stand gaan houden.
Overgevoeligheidsklachten blijken echter ook regelmatig voor te komen bij patiënten zonder tinnitus. We zien het bijvoorbeeld bij niet-aangeboren hersenletsel en mensen die slechtziend zijn geworden. Ook bij ASS en aandachtsproblemen komt een overgevoeligheid voor geluid voor. Tot nu toe slaat de behandeling bij alle groepen aan en we hoeven dus geen patiënten af te wijzen omdat ze geen tinnitus hebben.

Hoe is de ontwikkeling van de therapie voor overgevoeligheid voor geluiden in zijn werk gegaan?

Van Hengel: In het Audiologisch Centrum in Apeldoorn heeft maatschappelijk werkster Marloes van Thiel het idee opgepikt en is een behandeling gaan ontwikkelen waarin ze exposure-oefeningen combineert met methoden uit de cognitieve gedragstherapie. Ze besteedt daarbij vooral veel aandacht aan de fysieke reactie op geluid en de lichaamssignalen die zij opmerkt. Inmiddels is de behandeling uitontwikkeld en deze bestaat nu uit een intake met gehooronderzoek en een selectie van geluiden die gebruikt gaan worden voor de exposure, gevolgd door gemiddeld 6 behandelsessies.

Wat voor geluiden worden er aangeboden?

Van Hengel: Voor de exposure worden geluiden gebruikt uit een database van inmiddels meer dan 30 audiobestanden. Aan de hand van omschrijvingen van patiënten die zijn gezien tijdens de ontwikkelfase van de behandelmethode, hebben we geluiden opgezocht die als het meest hinderlijk worden ervaren.

Bij welke intensiteiten wordt de geluiden aangeboden?

Van Hengel: In de intake wordt een niveau gebruikt dat net hoorbaar is en vaak wordt de opname al snel gestopt om te voorkomen dat de patiënt dan al belast wordt. In iedere sessie wordt opnieuw gezocht naar het niveau waarop de geluiden erg hinderlijk zijn maar nog net hanteerbaar.

Kan je wat meer vertellen over de resultaten?

Van Hengel: We hebben bij 10 patiënten in iedere sessie het maximale niveau gemeten waarop de voor de individuele patiënt geselecteerde geluiden afgespeeld konden worden. Dat is het niveau waarop de patiënt de hinder een 9 geeft op een schaal van 0 tot 10, waarbij 0 betekent “geen last van” en 10 “onhoudbaar hard”. De resultaten laten zien dat voor alle patiënten dat niveau in de eerste sessie zo rond net hoorbaar (ongeveer 40 dB) ligt, en tijdens het verloop van de behandeling snel stijgt naar behoorlijk hard (rond de 80 dB). Dat is voor de patiënten werkelijk een wereld van verschil en we krijgen dan ook regelmatig de reactie “ik kan weer een normaal leven leiden”.

Is uit het onderzoek duidelijk geworden in welke mate de exposure van geluiden bijdraagt aan de resultaten en welk deel de cognitieve gedragstherapie voor zijn rekening neemt?

Van Hengel: Die twee onderdelen zijn in de therapie niet van elkaar te scheiden. Exposure zonder technieken om de hinder af te bouwen is zinloos. Cognitieve gedragstherapie (CGT) zonder exposure kan bij overgevoeligheid wel worden ingezet, maar leidt vaak maar beperkt tot resultaat. De koppeling van exposure en technieken uit de cognitieve gedragstherapie is nu juist wat deze aanpak zo krachtig maakt. Daarbij moet ik wel opmerken dat er heel veel CGT-technieken zijn waaruit gekozen kan worden (net als overigens bij tinnitus). De juiste technieken op de juiste manier inzetten is vakwerk, waarvoor we gelukkig op de audiologische centra goed geschoolde maatschappelijk werkers kunnen inzetten.

Je noemt de nieuwe exposure behandeling in je lezing efficiënt. Boekt de behandeling zoveel sneller resultaat dan andere behandelingen?

Van Hengel: Andere behandelingen die werden gepresenteerd – waaronder een Tinnitus Retraining_gebaseerde behandeling bij de Jastreboffs – duren gemiddeld een maand of 9 met zelfs uitschieters tot wel 7 jaar! Met de nieuwe behandeling bij ons zijn mensen met gemiddeld 6 behandelingen over het algemeen in een maand of 3 klaar. Daar zijn we best wel trots op.

Waar kunnen mensen terecht voor deze behandeling?

Van Hengel: De therapie is als eerste gegeven in het audiologisch centrum Apeldoorn. Doordat de therapie zo succesvol was, is daar helaas een flinke wachtlijst ontstaan. Het heeft even geduurd, maar een paar weken geleden heeft Pento besloten uit eigen middelen een uitbreiding naar drie andere locaties te financieren. Het duurt nog wel even voordat de teams op die locaties gaan draaien. We verwachten rond september te kunnen gaan starten in Hengelo en Assen. Hopelijk sluit dan nog voor het eind van het jaar ook Zwolle aan. En natuurlijk blijft de behandeling in Apeldoorn gegeven worden.

Over het Tinnitus Expertise Netwerk Twente

Tinnitus Expertise Netwerk Twente is een samenwerkingsverband dat in 2015 is opgezet door dr.ir. Peter van Hengel (audioloog), dr. Boris Westerlaken (KNO-arts), drs. Angelique Dijkstra (psychologe) en dhr. Hessel Reekers (fysiotherapeut). Door kennis en ervaring uit hun vakgebieden te delen wordt in Twente – en omgeving – de best mogelijke tinnituszorg beschikbaar.
Het netwerk richt zich op het delen van informatie en het afstemmen van zorg en begeleiding. Daarbij maken we gebruik van de nieuwste inzichten uit de verschillende vakgebieden. Iedere partner heeft een eigen netwerk, waardoor zorg zo dicht mogelijk bij huis aangeboden kan worden.

dr. ir. P.W.J. van Hengel werkzaam bij het Audiologisch Centrum Twente (ACT) is contactpersoon voor de audiologie bij het Tinnitus Expertise Netwerk Twente

Over het audiologisch centrum Apeldoorn

Het Audiologisch Centrum Apeldoorn is onderdeel van Pento. De audiologische centra van Pento zijn er voor iedereen die problemen heeft op het gebied van gehoor, taal en/of spraak. Pento onderzoekt, adviseert, behandelt en begeleidt mensen en de mensen in hun omgeving.

Lees meer over: Overgevoeligheid voor geluid

https://www.hoorzaken.nl/gehoorproblemen/tinnitus-oorzaken/behandeling-van-oorsuizen/