De Vorm van Geluid is een prachtig en met vaart geschreven roman over tinnitus. De roman is deels autobiografisch. De hoofdpersoon is, net als de auteur Gregor Verwijmeren zelf, werkzaam als catalogiseerder van muziek in de bibliotheek bij het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. In de Vorm van Geluid beschrijft de auteur hoe tinnitus de hoofdpersoon tot wanhoop, angst en soms bijna waanzin brengt. Dit terwijl geluid en muziek juist een centrale rol in zijn leven speelt. Voor mensen die met tinnitus worstelen en die van plan zijn het boek te gaan lezen en wellicht twijfelen: het boek eindigt positief. De hoofdpersoon weet uiteindelijk na een weg met flinke hobbels er controle over te krijgen en weet de draad weer op te pakken.
De auteur Gregor Verwijmeren neemt in de prachtige roman over tinnitus ‘De vorm van geluid’ de lezer mee langs het oor, auditieve perceptie, behandelingen, de functie van geluid en langs componisten en musici.
De omschrijvingen in het boek maken al snel duidelijk dat de hoofdpersoon zeer auditief is ingesteld. Onze identiteit wordt volgens hem dan ook bepaald door de geluiden om ons heen.
Hij is al jong in de ban van omgevingsgeluiden. Met een Aristona recorder legt hij een bibliotheek van geluiden op cassette aan. Later krijgt hij als vader van een drie kinderen een flinke oorontsteking met tinnitus als gevolg. Hij hoort maar liefst drie geluiden: een cirkelzaag en twee tonen die de hoofdpersoon nauwkeurig weet te plaatsen op de notenbalk. Hij verdraagt ook geen luide geluiden meer, ook niet de stemmen van zijn kinderen, en voelt zich een banneling in zijn eigen gezin. De tinnitus is voor hem Dantes hel.
De auteur neemt de lezer in de roman mee op een reis door het oor, van trommelvlies naar het basilair membraan en het orgaan van Corti en legt daarbij uit waar tinnitus vandaan komt.
In de roman komen ook bekende personen langs met tinnitus zoals Kafka en Schumann. Van deze componist is de hoofdpersoon liefhebber. Het muziekstuk ‘Außerst bewegt’ van Schumanns Kreisleriana, zou goed bij het eerste deel van de roman passen. Niet alleen de gedreven schrijfstijl maar ook de boosheid en geagiteerdheid die de hoofdpersoon in de beginfase ervaart, komen in dit stuk naar voren: hij gooit uit onmacht een stoel kapot en maakt zich erg druk over het ontbreken van het woord ‘tinnitus’ in de Dikke van Dale.
Tinnitus heb je niet alleen, stelt de hoofdpersoon. De tinnitus en slapeloosheid heeft dan ook een flinke weerslag op zijn gezinsleven. Hij trekt zich terug, zoekt het geluid van de waaiende populieren net buiten het dorp waar hij woont op en later in de roman woont hij tijdelijk op zichzelf in een appartement van een vriend.
Het alles willen weten over het symptoom tinnitus, de bezoeken aan de huisarts, de KNO-arts, en andere ‘oormannen en -vrouwen’, evenals het bezoeken van internetfora, het uitproberen van alternatieve behandelingen, zal menigeen die last heeft van tinnitus bekend voorkomen.
Hoe het eraan toe gaat tijdens de groepstherapie die de hoofdpersoon volgt en de steun die hij ondervindt van groepsgenoot Maarten is mooi beschreven. De zelfdoding van een van de groepsleden zal een lezer met tinnitus die in de beginfase zit, kunnen afschrikken. De hoofdpersoon geeft gelukkig aan dat dit de eerste keer is dat de instelling die de cursus verzorgt hier mee te maken krijgt.
Voor de lezer die zelf met tinnitus worstelt eindigt het boek gelukkig positief. Uiteindelijk weet de hoofdpersoon na een weg met flinke hobbels er controle over te krijgen en herenigt zich weer met zijn gezin.
Rond het einde van het boek vertelt de hoofdpersoon ook over zijn familie. Over zijn ouderlijk huis, een vader die zich klein maakt, een moeder die somber en nerveus is. Een moeder die een belast verleden heeft, zo blijkt, en een opa die geen echte opa is. Welk effect dit heeft op de hoofdpersoon, in hoeverre hij hierdoor belast is en of dit ook bijdraagt aan het symptoom tinnitus, waar ook emotionele problematiek een rol bij kan spelen, wordt niet duidelijk. De hoofdpersoon vraagt zich wel af de keuze voor een beroep in stilte en niet op de bühne daarmee samenhangt. Het zou zo maar de Freudiaanse herhalingsdrang kunnen zijn van het niet gehoord worden in de jeugd, die de hoofdpersoon parten speelde bij zijn beroepskeuze in de luwte.
Gregor Verwijmeren in VPRO boeken. Kijk hier de uitzending terug.
Bestel het boek hier:
