Boek Tinnitus Er is iets aan te doen van Sandra Posthumus. Een recensie

In de facebook groep Eerste Hulp bij Oorsuizen werd gesproken over het boek ‘Tinnitus Er is iets aan te doen’ van fysiotherapeute Sandra Posthumus. Het boek met een nieuwe kijk op oorsuizen bleek tot verwarring en onzekerheid te leiden. In het boek en op de website zou namelijk staan dat tinnitus niet direct door gehoorschade komt en dat juist stress de hoofdoorzaak is.
Bij het lezen van het boek wordt al snel duidelijk dat de auteur door tal van redeneerfouten en gebrek aan kennis over tinnitus en samengaande psychologische mechanismen tot onterechte conclusies komt. Posthumus geeft in haar boek Tinnitus Er is iets aan te doen weliswaar een nieuwe maar foutieve kijk op tinnitus. Het boek is dan ook een absolute afrader.

Foutieve conclusie door redeneerfout: Tinnitus komt niet door gehoorschade

In de inleiding stelt de auteur dat tinnitus niet door gehoorschade komt. Tot deze conclusie komt ze op grond van de volgende redenering die groot en vet gedrukt in de inleiding staat:

“Als tinnitus door gehoorschade zou komen, zou iedereen met gehoorschade tinnitus moeten hebben en iedereen met tinnitus zou gehoorschade moeten hebben. Dat is niet het geval.”

Logisch toch? Of niet?! Aan de hand van een voorbeeld met een eenzelfde redenering wordt al snel duidelijk wat er niet deugt aan haar redeneerwijze:

“Als hoofdpijn door wijn zou komen, zou iedereen die wijn drinkt hoofdpijn moeten hebben en iedereen met hoofdpijn, wijn gedronken moeten hebben.”

Dat dit niet klopt mag duidelijk zijn. Er zijn immers genoeg mensen die geen hoofdpijn van wijn krijgen en er zijn ook tal van mensen die flinke hoofdpijn krijgen van andere alcoholische dranken of door een andere lichamelijke oorzaak. Evenzo zijn er ook mensen die geen gehoorschade hebben maar wél tinnitus. Dat wil dus niet zeggen dat tinnitus niet door slechthorendheid of gehoorschade kan worden veroorzaakt. Sterker nog uit wetenschappelijk onderzoek blijkt juist dat in het merendeel van de gevallen (zo’n 80%) tinnitus juist wel samengaat met gehoorproblemen. In de resterende 20% waar dat niet het geval is, zijn lichamelijke en psychische problemen de mogelijke (hoofd-) oorzaak. Bij slechts een klein deel komt het mogelijk voort uit nek- en kaakproblemen. In die gevallen kan fysiotherapie of orofaciale therapie wellicht nut hebben.

Onderzoekers die tal van studies naar het verband tussen tinnitus en nekklachten op een rij zetten, komen echter tot de conclusie dat er slechts een zwak verband is tussen nekklachten en tinnitus. Dat verband gaat ook nog eens slechts 1 kant op: mensen met tinnitus hebben vaker nekklachten maar niet andersom (lees meer).

Verwarring van correlatie en causaliteit: Mensen hebben last van nek- en schouderklachten dus is dat de oorzaak van tinnitus

Posthumus geeft in haar boek aan dat ze in haar praktijk mensen ziet met nek- en schouderklachten en tinnitus en trekt daar de conclusie uit de tinnitus daardoor veroorzaakt wordt. Daaruit blijkt dat Posthumus het verschil tussen correlatie en causaliteit niet kent. Wanneer er samenhang is te vinden tussen twee variabelen, in dit geval tinnitus en spierklachten in nek- en schoudergebied, wil dit niet zeggen dat er ook een oorzakelijk verband is.

Posthumus ziet in haar praktijk zeer vaak tinnitus en nek- en schouderklachten tegelijkertijd. Dat wil dus niet zeggen dat tinnitus ook veroorzaakt wordt door nek- en schouderklachten. Het kan in sommige gevallen zo zijn, maar in het algemeen is dit niet zo. Zo kan bijvoorbeeld gehoorschade, bepaalde medicatie, slaapgebrek, een hersenschudding, narcose, drugsgebruik, intensief alcoholgebruik de mogelijke oorzaak van tinnitus zijn, en vervolgens kan de tinnitus tot stress leiden en de stress weer tot nek- en schouderklachten.

Verwarring van oorzaak en gevolg: Hoofdoorzaak is stress

De auteur stelt verder dat tinnitus in de meeste gevallen ontstaat door stress. Dat tinnitus kan leiden tot flinke wanhoop, zorgen en stress staat als een paal boven water. Dat is in het merendeel het gevolg van de tinnitus en dus niet de oorzaak. In een klein percentage wordt tinnitus veroorzaakt door psychische overbelasting alleen, waaronder ook overspannenheid en burn-out vallen. De auteur haalt dus oorzaak en gevolg door elkaar. Is er eenmaal stress door de tinnitus dan kan dit natuurlijk ook leiden tot spierspanning. Dat wil echter niet zeggen dat de oorzaak van de tinnitus daarin gelegen is.

Foutieve kansschatting en nog meer niet deugende conclusies

Posthumus ziet in haar praktijk vooral mensen die geen gehoorverlies hebben en wel tinnitus. Mensen zijn slechte kansschatters. Soms overschatten we de kans op een voorval of ziekte en soms onderschatten we deze door de informatie die we aangeboden krijgen of door onze praktijkervaring. Dat overkomt Sandra Posthumus in haar boek ‘Tinnitus Er is iets aan te doen’ ook zo blijkt. Ook op grond van haar praktijkervaring trekt ze de conclusie dat gehoorschade niets te maken heeft met tinnitus.

Posthumus vergeet dat juist patiënten met spierklachten in nek- en schouder daarmee naar een fysiotherapeut gaan. Normaliter gaan mensen met gehoorproblemen via de huisarts naar een KNO-arts of audioloog toe en zien weinig baat in de gang naar een fysiotherapeut.

Habituatie: grote groep met gehoorschade weet te wennen

In het feit dat tinnitus naar de achtergrond kan gaan bij gehoorschade ziet de auteur ook een bevestiging van haar conclusie dat het niets te maken heeft met gehoorschade. Daar zijn echter zeer goede verklaringen voor te geven. Allereerst bestaat er zoiets als ‘habituatie’: een grote groep weet te wennen aan het tinnitusgeluid. Bijna iedereen die een geluid in zijn omgeving heeft dat hij of zij niet als gevaar of bedreiging ziet, weet dat prima op den duur te negeren. Denk hierbij aan een ventilator van een computer, het geluid van de cv of een stromend watertje. Daarnaast kan bij gehoorschade bij een flink deel de luisterinspanning door het gebruik van een hoortoestel afnemen en daardoor de tinnitus naar de achtergrond gaan.

Bijzondere populatie

Posthumus treft in haar praktijk patiënten waar het tinnitusgeluid kan veranderen door bewegingen van hoofd of kaken. Dit is niet zo vreemd omdat zij zo te lezen vooral mensen in haar praktijk krijgt waar tinnitus aan nek- en kaakproblemen een rol spelen. Ze heeft daardoor een bijzondere populatie tinnituspatiënten.

Daarnaast doet zich verandering van tinnitus in toonhoogte of luidheid bij veel patienten voor bij beweging van of druk op het hoofd of nek. Daarvoor hoeft de oorzaak van de tinnitus niet in die gebieden te liggen. Ook bij mensen met tinnitus waarbij de oorzaak ligt in een geluidstrauma of slechthorendheid, kan zich dit voordoen.

Dat er veranderingen zijn door extra zenuwactiviteit vanuit die gebieden wil dus niet zeggen dat behandeling van nek- of kaak in die gevallen ook zinvol is. De zenuwimpulsen uit die gebieden hebben slechts een effect op de al bestaande tinnitus met een andere oorzaak.

Doelredeneren

Als laatste ziet Posthumus bewijs dat tinnitus niets te maken heeft met gehoorschade in het feit dat bij haar zoon de tinnitus verdween na behandeling van zijn nek. Hoeveel bewijs wil de lezer nog meer? Posthumus doet aan doelredeneren: ze verzamelt bewijs (ook wanneer N=1) om haar eigen theorie en conclusies te bevestigen.

Overige hoofdstukken

Het boek gaat verder in op de rol van mentale en fysieke stress, oorzaken van verhoogde spierspanning en de invloed van voeding. Voeding zou de hersenstam kunnen prikkelen of juist rust kunnen geven. Dat een gezonde leefstijl goed is en een gezond lichaam voor meer mentale draagkracht zorgt, zal niemand ontkennen. Dat voeding een belangrijke rol speelt bij tinnitus is echter de vraag. Er is slechts zwak bewijs dat kwaliteit van de voeding een direct effect heeft op tinnitus. Dat voeding geen of weinig invloed heeft bij tinnitus is niet verwonderlijk. Tinnitus wordt in het merendeel van gevallen namelijk door gehoorproblematiek veroorzaakt en veel minder vaak door een verslechterde fysieke gezondheid. Uit onderzoek is gebleken dat supplementen niet effectief zijn bij het reduceren van tinnitussymptomen. Reguliere behandelaars zullen dit dan ook niet aan hun patiënten aanraden.

Persoonlijkheidstrekken en beroepsgroepen

Sandra Posthumus beschrijft in haar boek dat ze bij haar tinnituspatiënten bepaalde persoonlijkheidstrekken ziet en dat het in bepaalde beroepsgroepen meer voorkomt. Dat zijn aardige observaties; ze zijn echter niet door te trekken naar de gehele populatie tinnituspatienten omdat haar patiëntengroep een selectieve is. Op grond van haar eigen observaties kunnen geen algemene conclusies worden getrokken. Mensen die met een burn-out of overspannenheid te maken krijgen kunnen bepaalde overeenkomstige eigenschappen bezitten, zoals perfectionisme. Dat zij ook tinnitus door de mentale overbelasting krijgen, wil niet zeggen dat de eigenschappen ook bij andere tinnituspatienten voorkomen.

Verder handelen een paar hoofdstukken in haar boek over hooggevoeligheid, hyperacusis en misofonie. Hoofdstukken die weinig toevoegen aan wat er op internet over te vinden is.
In het hoofdstuk over herstel van tinnitus stelt de auteur dat je niets kan doen als tinnitus het gevolg is van gehoorschade. Uh, tinnitus was toch niet het gevolg van gehoorschade?

Noodzakelijke behandeling blijft uit

Patiënten zullen door het boek van Posthumus met de zelf verzonnen theorie over tinnitus die geen enkele wetenschappelijke basis heeft, op het verkeerde been worden gezet. Door de verkeerde inzichten die patienten opdoen door zowel het boek als de website van Posthumus is de kans groot dat patienten niet de juiste behandeling krijgen of zelfs zorg zoeken die niet zinvol is.
Immers bij slechthorendheid is revalidatie van het gehoor een belangrijke eerste stap. Fysiotherapie kan in sommige gevallen bij tinnitus zeker zinvol zijn, echter in een zeer veel gevallen zal het weinig tot niets bedragen aan het verminderen ervan. Dit omdat daarmee niet de werkelijke achterliggende oorzaak is aan te pakken. Het zou Posthumus sieren de KNO-richtlijnen te lezen alvorens aanbevelingen te doen voor de behandeling van tinnitus.

Conclusie over Boek Tinnitus Er is iets aan te doen

Sandra Posthumus geeft in haar boek Tinnitus Er is iets aan te doen weliswaar een nieuwe maar foutieve kijk op tinnitus. Gezien de grote hoeveelheid feitelijke onjuistheden, verkeerde gevolgtrekkingen en doelredeneringen in het boek is het een absolute afrader. Ook trekt de auteur op grond van de patiënten uit haar eigen praktijk ten onrechte conclusies over het ontstaan van tinnitus in de hele populatie. Hierdoor schat ze de kans op de oorzaak van tinnitus door nek-, kaakproblemen en stress veel hoger in dan dat deze in werkelijkheid is.

Patiënten zullen door het boek op het verkeerde been worden gezet en het zal juist tot twijfel leiden aan wat hun KNO-arts of audioloog na een gedegen anamnese, gehoor- en nader medisch onderzoek heeft verteld. Sandra Posthumus is vast een fysiotherapeut met kennis van zaken op haar vakgebied en het is fijn als mensen zich beter gaan voelen na behandeling bij haar. Helaas is haar kennis van tinnitus beperkt zo blijkt. Als je de positieve intentie achter haar boek niet zou willen inzien, zou je haar al snel tot de groep charlatans rekenen die geld wil verdienen aan mensen met tinnitus.

Boek Tinnitus Er is iets aan te doen Sandra Posthumus op Bol.com