Hoortoesteltechnieken

Hoortoesteltechnieken

In hoorapparaten worden verschillende hoortoesteltechnieken toegepast om de geluiden en spraak uit de omgeving voor de slechthorenden weer zo goed als mogelijk hoorbaar te maken. Zo zijn er speciale technieken in hoortoestellen die spraak benadrukken en lawaai onderdrukken. In veruit de meeste gevallen gebruikt iemand een hoortoestel primair om er beter mee te kunnen verstaan. De huidige hoortoestellen zijn technisch zeer geavanceerd en zijn ook als draadloze headset te gebruiken om er zo mee te telefoneren en naar muziek te luisteren.

Lees verder
Inhoud tekst

Toegepaste hoortoesteltechnieken

De afgelopen decennia is de ontwikkeling van hoortoestellen enorm snel gegaan. Na de introductie van de eerste digitale hoortoestellen in de jaren 90 zijn er tal van geavanceerde technieken ten behoeve van hoortoestellen ontwikkeld. De huidige hoortoestellen zijn zeer klein en niet of nauwelijks zichtbaar. Ze bevatten technieken waarmee het geluid volautomatisch wordt bewerkt en die zich aanpassen aan wisselende omstandigheden. Dit worden ook wel signaalbewerkingstechnieken genoemd.

De verschillende toegepaste hoortoesteltechnieken worden besproken: automatische volumeregeling, directionele microfoons, lawaaionderdrukking, anti-feedbackregeling en T-stand.

Automatische volumeregeling

In hoortoestellen worden verschillende vormen van automatische volumeregeling toegepast: snel, traag of een combinatie daarvan.

Snelle automatische volumeregeling

Tegenwoordig kennen alle hoortoestellen een vorm van automatisch volumeregeling. Sommige merken doen dit razend snel zodat ze op het niveau van de kleinste spraakklanken het volume aanpassen. Zo krijgen medeklinkers meer versterking dan klinkers en de zachtere medeklinkers (m, n, b, d) weer meer versterking dan de iets hardere medeklinkers (k, s, t).

Deze snelregelende hoortoestellen zijn ook in staat om de langzamere veranderingen van het volume te volgen. Iemand die vanuit de keuken wat zegt klinkt een stuk zachter dan iemand die vlakbij zit of staat. Het hoortoestel versterkt het geluid van een spreker op afstand of van geluiden die zich verder weg bevinden (auto’s, brommers etc) automatisch meer. Zodra iemand die vlakbij zit gaat spreken of een auto vlakbij is, wordt het volume automatisch zachter gezet.

Langzame automatische volumeregeling

Sommige merken hoortoestellen regelen het volume standaard langzaam. Deze hoortoestellen zijn niet in staat de hele snelle veranderingen binnen de spraak te volgen (dus ook niet die tussen klinkers en medeklinkers) maar wel de tragere veranderingen tussen een spreker op afstand of dichtbij. Bij weer andere hoortoestellen is dit instelbaar. Ieder merkt heeft zo zijn eigen filosofie voor het regelen van de versterking en de snelheid waarmee dit gebeurt.

Voor de een langzaam voor de ander snel

De tegenstanders van hele snelle automatische volumeregeling vinden dat hoortoestellen daarmee het onderscheid tussen harde en zachte spraakdelen te veel reduceren. Zij stellen dat in deze fluctuaties van het volume ook belangrijke spraakinformatie zit. Weer anderen fabrikanten zeggen dat de snelheid van de regeling overeen moet komen met hoe snel de hersenen informatie kunnen verwerken. Dus voor mensen waar de informatieverwerking langzamer gaat, moeten de hoortoestellen ook het volume langzamer regelen. Dat zal gelden voor oudere slechthorenden. Bij jongere mensen mag het allemaal een stuk sneller. Bij sommige hoortoestellen is deze snelheid instelbaar, bij andere hoortoestellen ligt deze snelheid vast.

Voor wie is wat goed?

Voor wie is wat nu goed? Daar is van te voren lastig een uitspraak over te doen. Wat voor de ene slechthorende goed werkt, vindt de andere slechthorende helemaal niks. Het is dus een zeer individuele aangelegenheid. Als snelle automatische volumeregeling passend is dan zijn de resultaten ook vaak veel beter dan met trage automatische volumeregeling. Echter als het niet passend is dan voldoet zo’n hoortoestel ook ronduit slecht.

Uittesten hoortoestellen

Bij het uittesten van hoortoestellen is het dan ook van belang de mogelijkheid te hebben hoortoestellen met verschillende technieken en vorm van automatische volumeregeling uit te testen. Soms kan dit dus binnen een en het zelfde hoortoestel of merk, soms moet er van merk en type worden gewisseld. Het is dan ook van belang dat er verschillende merken binnen het assortiment van uw audicien verkrijgbaar zijn.

Waarom zit er toch een volumeregeling op hoortoestellen?

Omdat de huidige hoortoestellen het volume automatisch regelen, zit er niet meer op alle hoortoestellen een volumeregeling. Bij veel hoortoestellen kan de gebruiker het volume nog steeds wel bijstellen. Dat kan met een (tuimel-) schakelaar die op het hoortoestel zelf zit, met de bijbehorende afstandsbediening of via een app op de smartphone. Dat bijstellen kan prettig zijn om in hele rumoerige situaties het volume te dempen of wanneer de spreker zich op grotere afstand bevindt het volume iets te verhogen. Ook als de drager van het hoortoestel verkouden (of allergisch) is en het trommelvlies minder bewegelijk is, is het fijn om de mogelijkheid te hebben om het volume bij te stellen.

Directionele microfoons in hoortoestellen

De ontwikkeling in hoortoestellen die de grootste verbetering van het verstaan van spraak bracht, was wel de introductie van de directionele microfoons. Door per hoortoestel meerdere microfoons te gebruiken is spraak van voren meer te benadrukken dan geluiden van achter en op zij. De huidige hoortoestellen kunnen dit in meerdere toonhoogte gebieden tegelijkertijd doen. Hierdoor zijn ook meerdere stoorbronnen tegelijkertijd door het hoortoestel te onderdrukken. Tegenwoordig werken de hoortoestellen daarbij ook nog eens samen. Hierdoor is de plaatsing van geluiden in de ruimte en ook het verstaan van spraak flink verbeterd.

Nadeel van directionaliteit

Aan directionaliteit in hoortoestellen zit ook een nadeel: de hoortoestellen richten zich daarbij vooral naar voren. Het toestel zoomt in op de spreker aan de voorkant en onderdrukt sprekers van opzij. De slechthorende drager ervan zal geluiden en sprekers missen die buiten het bereik van dit zoomgebied liggen. Wanneer iemand anders tijdens een groepsgesprek, aan tafel of tijdens een vergadering wat zegt, is de kans groot dat de drager ervan de eerste woorden mist, Dit omdat het even duurt voordat de slechthorende in de gaten heeft wie er aan het woord is.

Inmiddels heeft één van de hoortoestelfabrikanten deze vorm van directionaliteit weer achter zich gelaten. Door de omgeving nog sneller en nauwkeuriger in de gaten te houden kunnen de hoortoestellen van deze fabrikant zich richten op een conversatie, terwijl zij ook hun aandacht kunnen houden bij andere mensen en omgevingsgeluiden. Hierdoor kunnen ze de focus snel en makkelijk verleggen naar een andere spreker.

Lawaaionderdrukking in hoortoestellen

Als ons gehoor langzamerhand achteruit gaat, wordt niet alleen het waarnemen van geluiden, maar ook het onderscheiden van diverse geluiden steeds moeilijker. Zeker in lawaai is het dan lastig spraak nog te verstaan en het is ook nog eens vermoeiend. Om het comfort te vergroten in geroezemoes hebben de huidige hoortoestellen ook lawaaionderdrukking. Hoortoestellen met lawaaionderdrukking houden de omgeving goed in de gaten, gaan na in welke toonhoogte gebied het lawaai zit en halen daar indien nodig het lawaai weg.

Lawaaionderdrukking zorgt voor comfort

Duidelijk mag zijn dat wanneer de spraak zachter is dan het lawaai zo’n systeem het idee heeft dat er alleen lawaai aanwezig is. Op dat moment bestaat het risico dat het hoortoestel het kind (de spraak) met het badwater (het lawaai) weggooit. Omdat de rekenkracht in hoortoestellen steeds groter is geworden is dit bij bepaalde merken hoortoestellen inmiddels weer ondervangen.

Lawaaionderdrukking in hoortoestellen zorgt er uiteindelijk niet voor dat spraak beter wordt verstaan, maar wel dat er meer rust is voor de drager van het hoortoestel. De oren en de hersenen worden doordat er minder lawaai is ook minder belast. Lawaaionderdrukking is dus vooral een comfortregeling.

Anti-feedbacksystemen in hoortoestellen

Het irritante en voor de drager vaak gênante gefluit (rondzingen) van de hoortoestellen van vroeger zal veel mensen nog wel bekend voorkomen. Dit fluiten wordt ook wel feedback genoemd. Dit doet zich voor als het geluid dat uit het luidsprekertje van het hoortoestel weer terecht komt bij de microfoon en daar versterkt wordt. Dit gebeurt steeds vaker en hierdoor gaat het hoortoestel binnen hele korte tijd rondfluiten. De huidige generatie hoortoestellen kennen zeer goede anti-fluitregelingen. Deze regelingen werken met een zelfde soort principe als antigeluid. Nog voordat het toestel kan gaan fluiten wordt het voorkomen of snel automatisch uitgedoofd.

Natuurlijker geluid

Doordat deze systemen zo snel feedback voorkomen, zijn de nieuwste generatie hoortoestellen ook veel opener aan te passen. Vroeger was het, om feedback te voorkomen, nodig het oor zo goed als mogelijk af te sluiten met een oorstukje. Dit leidde tot vervelende bijeffecten. De eigen stem ging onprettig klinken en de drager had een ‘opgesloten’ gevoel. Door de toepassing kan de nieuwste anti-fluitsystemen zijn hoortoestellen met een minimale afsluiting van het oor aan te passen. Dit heeft als bijkomend voordeel dat geluiden van buiten het oor ook direct het trommelvlies kunnen bereiken. Dit geeft een natuurlijker geluid. Bij zwaardere verliezen is een goede afsluiting echter nog steeds nodig, maar dan vormt dit geen probleem meer voor de waarneming van de eigen stem en andere geluiden.

T-stand in hoortoestellen

Als sinds de vorige eeuw beschikken hoortoestellen over een zogeheten T-stand. T staat hierbij voor ‘telecoil’. In het Nederlands heet dit een luisterspoel. In veel hoortoestellen zit een klein spoeltje dat in staat is het signaal van een magnetisch veld op te vangen. Via dit magnetische veld zijn ook geluidssignalen op te vangen. Vroeger werd zo’n T-stand gebruikt om het geluid van de telefoon op te vangen, al snel daarna werd de T-stand ook gebruikt het signaal van ringleiding te kunnen ontvangen. Wanneer uw hoortoestel over een zogeheten T-stand beschikt of daar een speciaal programma voor is ingesteld door uw audicien, kunt u de geluiden van zo’n ringleiding opvangen. Ringleiding zijn ondermeer te vinden in kerken en theaters. Bij de meeste hoortoestellen is het ook mogelijk er voor te kiezen dat zowel het omgevingsgeluid afkomstig van de microfoon als ook het geluid van ringleiding allebei hoorbaar te maken. Deze stand heet de M-T stand.

T-stand ook mogelijk in grotere in-het-oor toestellen

Ook bij in-het-oor toestellen is zo’n T-stand vaak mogelijk. Dit is wel afhankelijk van de grootte van het toestel. Bij zeer kleine hoortoestellen zal het niet passen. Hierdoor hangt het ook af van de grootte van uw oren af of het mogelijk is een dergelijke luisterspoel in te bouwen bij in-het-oor toestellen.

Soms zit de T-stand ook in de streamer ingebouwd. Dit is een apparaatje dat vaak als afstandsbediening fungeert en tegelijkertijd dient als tussenstation tussen de (mobiele) telefoon en de tv zender.

Telefoneren met de T-stand

Met de T-stand kunt u makkelijk telefoneren met speciale telefoons voor slechthorenden die voorzien zijn van een zogeheten inductiespoel. Ook is het mogelijk te telefoneren via de T-stand met een mobiele of vaste telefoon via een bluetooth ontvanger. In huis is het mogelijk een ringleiding aan te laten leggen en deze te koppelen aan de tv of audioinstallatie. Ook is het mogelijk met de T-stand in een theater of kerk het gesprokene te horen en ook muziek direct in de hoortoestellen te ontvangen. Voordeel van een ringleiding is dat deze universeel is: wanneer u van hoortoestel wisselt en u ervoor zorgt dat u volgende hoortoestel weer een T-stand heeft dan kunt gebruik blijven maken van dezelfde voorzieningen.

Nadelen ringleiding

Aan een ringleiding zitten ook nadelen of beperkingen. Soms kan andere apparatuur storen op de telefoonspoel en u moet wel binnen het magnetisch veld van de ringleiding blijven zitten. Tegenwoordig hebben de meeste fabrikanten van hoortoestellen ook speciale streamers waarmee getelefoneerd kan worden. Dergelijke streamers kunnen ook gekoppeld worden aan een speciale zender voor de tv of audioapparatuur. Inmiddels zijn er ook flink wat hoortoestellen waarbij het geluid van de telefoon en tv rechtstreeks richting de hoortoestellen wordt verstuurd. Bij het telefoneren wordt bij sommige merken de microfoons van de hoortoestellen gebruikt om in te praten.

Betere alternatieven voor de ringleiding

De geluidskwaliteit van een ringleiding kan voor slechthorenden die hogere eisen aan de geluidskwaliteit stellen te wensen over laten. Het geluid is mono en de hogere tonen zijn er niet mee hoorbaar. Tegenwoordig zijn er ook alternatieven in theaters en bioscopen. Zo zijn er theaters en bioscopen die gebruik maken van een lokaal wifi netwerk. De smartphone is hiermee te verbinden en vervolgens kan de bezoeker het geluid direct op zijn hoortoestellen ontvangen of via een hoofdtelefoon horen (lees meer over de mogelijkheden). Ook zijn er in het buitenland reeds speciale ondertitelingsbrillen waar de ondertiteling in geprojecteerd wordt.

Oplaadbare batterij

Steeds meer toestellen hebben een oplaadbare batterij. Bij sommige hoortoestellen is deze nog steeds te verwisselen bij anderen zit vormt de accu een geheel met de rest van het toestel. Lees hier meer over verschillende soorten oplaadbare hoortoestellen.

Zonder hoortoestel grotere kans op tinnitus

Wanneer onze hersenen niet meer worden gestimuleerd zijn deze ook geneigd om andere taken te gaan uitvoeren. Dit kan in het geval van ons gehoor mogelijk tot tinnitus leiden. Ook vergt het verstaan zonder hoortoestel meer energie van onze hersenen. Deze extra mentale inspanning kan ook tot tinnitus / oorsuizen leiden.

Ook daarom is het dus verstandig om zo snel mogelijk aan een hoortoestel te beginnen. Slechter kan het gehoor er zeker niet van worden.

Eerder moe door luisterinspanning

Wanneer u slechthorend bent en geen hoortoestel draagt, zal uw gehoorverlies er voor zorgen dat u zich meer moet inspannen om te horen. Deze extra luisterinspanning leidt ertoe dat u eerder moe bent of zich eerder gespannen gaat voelen. Hoortoestellen zorgen ervoor dat u meer ontspannen kan luisteren en het verstaan makkelijker verloopt.

Geluid heeft in ons dagelijks tal van functies waar u zich wellicht niet van bewust bent. Het missen van deze functies heeft ook tal van negatieve gevolgen.

Wat kunt u van hoortoestellen verwachten?

De resultaten met hoortoestellen zijn afhankelijk van het soort gehoorverlies, de ernst van het gehoorverlies en soms ook van wat de hersenen kunnen verwerken. Ook al kiest u voor de meest geavanceerde hoortoestellen, dan wil dit nog niet zeggen dat u hiermee ook weer 100% kunt horen en verstaan. Met een licht tot matig gehoorverlies is de kans groter dat u met hoortoestellen weer goed kunt functioneren. Als de schade aan het gehoor echter groot is, zullen sommige situaties altijd (zeer) problematisch blijven. Denk hierbij aan het verstaan tijdens een feest, een vergadering of wanneer er achtergrondlawaai aanwezig is van verkeer of muziek.

Geleidingsverliezen goed te compenseren

Over het algemeen kan gesteld worden dat geleidingsverliezen goed zijn te compenseren met hoortoestellen. Dit komt omdat bij dit soort verliezen het slakkenhuis met de fijne haarcellen nog goed functioneert. Het geluid hoeft alleen maar harder gemaakt te worden om de verminderde geleiding van het geluid te overbruggen. Helaas lukt het compenseren van het verlies niet altijd met een regulier hoortoestel en is daar een botverankerd hoortoestel voor nodig.

Bij perceptieve verliezen niet altijd weer 100%

Bij perceptieve verliezen is er onherstelbare schade aan het slakkenhuis. Naast dat het oor ongevoeliger is geworden voor geluiden is het door de schade ook minder goed in staat om verschillende geluiden van elkaar te onderscheiden en dat is vooral noodzakelijk wanneer spraak moet worden verstaan in geroezemoes. Hoortoestellen kunnen bij dit soort verliezen voor een aanzienlijke verbetering zorgen, maar dat wil nog niet zeggen dat u in alle situaties weer 100% hoort met hoortoestellen.

Wennen aan hoortoestellen

Natuurlijk zult ook moeten wennen aan hoortoestellen, ook aan nieuwe hoortoestellen. Het kan wel zo’n tien weken duren voordat de hersenen gewend zijn aan de manier van signaalverwerking van een nieuw hoortoestel. De resultaten kunnen in de tijd en zelfs daarna ook nog beter worden.

Informatie over hoortoestellen op websites van fabrikanten

Op de website van hoortoestelfabrikanten kunt u meer lezen over hun nieuwste hoortoestellen. Hieronder staan links naar de websites van fabrikanten:

Sivantos
Oticon
Widex
Phonak
Philips
Starkey
Bernafon
GN ReSound
Unitron

Informatie over hoortoestellen bij uw audicien

Natuurlijk kunt u altijd terecht bij uw audicien voor meer informatie. De meeste audiciens hebben ervoor gekozen met een beperkt aantal merken te werken. Dit is nodig om voldoende scherp te kunnen inkopen. Sommige audiciensbedrijven zijn eigendom van één van de hoortoestelfabrikanten en hebben daardoor vaak een voorkeursbeleid voor de eigen merken hoortoestellen.

De meeste audiciensbedrijven werken met drie of vier verschillende merken. Dit heeft als voordeel dat uw audicien voldoende ervaring opdoet met deze producten en alle ins- en outs ervan kent. Wilt u uitgebreide informatie over een aantal specifieke merken dan kan het nuttig zijn bij meerdere audiciens een afspraak te maken of op de websites van de fabrikanten te kijken.

Onderdelen in hoortoestellen

Een hoortoestel bestaat globaal genomen uit de volgende onderdelen:

  • een microfoon, die het geluid opvangt;
  • een speciale chip die het geluid bewerkt zodat het gehoorverlies optimaal gecompenseerd wordt;
  • een versterker, die zorgt dat geluiden en spraak hoorbaar worden;
  • een telefoontje of luidsprekertje dat het geluid afgeeft.

Soorten hoortoestellen

Er zijn verschillende soorten hoortoestellen.

  • AHO hoortoestellen: achter-het-oor te dragen
  • LIHO hoortoestellen: achter-het-oor gedragen mini hoortoestel met vaak een zeer fraai design waarbij de luidspreker zich in het oor bevindt
  • MIHO hoortoestellen die zich in de gehoorgang bevinden en waarbij de microfoon in de oorschelp wordt geplaatst
  • IHO hoortoestellen die in het oor gedragen worden
  • Kanaal hoortoestellen die weer een slag kleiner zijn en nog minder zichtbaar zijn
  • CIC hoortoestellen (completely in the canal) die volledig in de gehoorgang verdwijnen
  • IIC hoortoestellen (invisible in the canal): zijn zeer kleine CIC hoortoestellen die volledig en ook onzichtbaar in de gehoorgang worden gedragen
  • Kasttoestellen: op het lichaam gedragen kastjes (groot)
  • Hoorbrillen: hoorhulpmiddelen die ingebouwd zijn in een bril