Beengeleidingshoortoestellen
Beengeleidingshoortoestellen zijn hooroplossingen die geluiden omzetten in trillingen en deze vervolgens via het bot van de schedel direct doorgeven aan het slakkenhuis. Normaliter gaan geluiden via de oorschelp, de gehoorgang, het trommelvlies en gehoorbeentjes naar het slakkenhuis in het binnenoor. Soms kunnen geluiden niet via deze weg naar het slakkenhuis komen of is een gewoon hoortoestel niet mogelijk. Beengeleidingshoortoestellen kunnen dan wél een oplossing zijn omdat ze het middenoor omzeilen. Bij deze hoorsystemen zet de chirurg vaak een onderdeel vast in het bot. Vandaar de naam botverankerde hoortoestellen. Op deze pagina leest u meer over de verschillende soorten hoortoestellen die van het principe van beengeleiding gebruik maken en over hun toepassing.
Lees verder
Merken beengeleidingshoortoestellen
Er zijn drie fabrikanten die hoortoestellen maken die werken via het principe van beengeleiding. Dit zijn Cochlear, MED-EL en Oticon Medical. Het merendeel van deze hoortoestellen krijgen een directe verbinding met het bot van de schedel doordat de KNO-arts een deel van het systeem daarin vast zet. Er is dan sprake van een zogeheten ‘botverankerd hoortoestel’.
Soorten botverankerde hoortoestellen
Er zijn twee soorten botverankerde systemen te onderscheiden. Zo is er een type waarbij een klein schroefje met een opzetstukje buiten de hoofdhuid zichtbaar is. Hierop klikt de drager een geluidsprocessor. Deze geluidsprocessor zet geluiden om in trillingen die via het bot van de schedel doorgegeven worden aan het slakkenhuis.
Een andere type implantaat bevindt zich volledig onder de huid. De bijbehorende geluidsprocessor ‘plakt’ daar magnetisch aan de buitenkant op vast en draagt het omgezette geluidssignaal over naar het implantaat dat op zijn beurt het signaal omzet in trillingen in het bot van de schedel.
Bij beide botverankerde systemen is er sprake van directe beengeleiding omdat het implantaat direct het bot in trilling brengt. Dit in tegenstelling tot een klassiekere beengeleidingstoestellen of een beengeleidings-hoorbril. Bij deze hulpmiddelen moeten de trillingen eerst door de huid heen voordat het schedelbot ze naar het binnenoor geleidt. Doordat de huid trillingen absorbeert verliest het geluid daardoor aan sterkte. Deze ‘indirectere’ vorm van beengeleiding wordt toegepast bij kinderen die te jong zijn om te implanteren of bij mensen die geen implantaat willen (en het gehoorverlies dat ook toelaat).
Botverankerde hoortoestellen met schroefje
Zowel Cochlear als Oticon leveren een botverankerd hoorsysteem met een klein schroefje dat de KNO-arts in het schedelbot vlak achter het oor implanteert. Bovenop dit implantaat komt een klein koppelstuk. Het implantaat zelf (het schroefje) groeit vast in het schedelbot achter het oor. Het koppelstuk, ook wel abutment genoemd, is omgeven door de huid. De drager klikt zelf de geluidsprocessor op het koppelstuk wanneer hij of zij het toestel wil dragen.
Cochlear levert zo’n systeem onder de naam Baha®. Oticon Medical levert een gelijkend systeem met de naam Ponto®.
_________________________________________________________________________
Fabrikant Cochlear was de eerste fabrikant en lange tijd de enige op de markt met een botverankerd hoortoestel. De geregistreerde merknaam van dit botverankerde hoortoestel is Baha® de afkorting van deze merknaam staat voor ‘bone anchored hearing aid’ ofwel botverankerd hoortoestel. Doordat de Baha® lange tijd als enige op de markt is geweest, is deze merknaam binnen de audiologische branche als soortnaam gebruikt.
__________________________________________________________________________
Botverankerde hoortoestellen met schroefje: de werking
Bij botverankerde hoortoestellen met schroefje (Baha en Ponto) zet de geluidsprocessor het geluid om in mechanische trillingen. Deze trillingen worden via het abutment en het implantaat bij deze botverankerde hoortoestellen direct aan het slakkenhuis in het binnenoor doorgegeven.
Omdat de botverankerde hoortoestellen van Cochlear (Baha) en Oticon Medical (Ponto) het geluid direct naar het binnenoor leiden en het middenoor en de gehoorgang als het ware overslaan, bieden deze beengeleidingshoortoestellen een goede mogelijkheid voor mensen die slecht horen als gevolg van problemen in het middenoor of de gehoorgang (zie voor de toepassing van botverankerde hoortoestellen verderop).
Nadeel botverankerde hoortoestellen met schroefje
Nadeel van de plaatsing van een implantaat zoals bij de Baha en Ponto kan zijn dat er verlies van gevoel optreedt van de huid rondom het implantaat. Dit verminderde gevoel kan er ook toe leiden dat de patiënt niet in de gaten heeft dat de huid geïrriteerd raakt of ontsteekt. Hierdoor kan de drager ervan een ontsteking pas laat opmerken.
Soms doet in de beginperiode na de plaatsing zich ook een zeurende pijn voor. Deze wordt over het algemeen wel minder na verloop van tijd.
Botverankerd hoortoestel zonder zichtbaar schroefje
MED-EL, Cochlear en ook Oticon Medical ontwikkelden ook nog een ander type botverankerdhoortoestel. Daarbij komt het implantaat volledig onder de huid te zitten. De KNO-arts zet het daar vast met een paar schroefjes. Een deel van het implantaat is magnetisch. Hierdoor kan de geluidsprocessor die aan de buitenzijde op het hoofd komt te zitten er aan ‘vastplakken’. Bij dit type implantaat zijn er geen zichtbare uitsteeksels. Wel is het implantaat onder de huid enigszins zichtbaar als een bobbeltje. Wanneer er voldoende haargroei is, zal dit niet zichtbaar zijn.
Bij deze implantaten stuurt de geluidsprocessor de geluiden digitaal over naar het implantaat dat zich onder de huid bevindt.
MED-EL is als eerste met een dergelijk implantaat – de Bonebridge- op de markt gekomen. Zie voor de werking de film hieronder.
Cochlear heeft ook een dergelijk implantaat ontwikkeld: het Osia botverankerde hoortoestel. De Osia 2 komt in onderzoeken positief uit de bus (lees meer). In de video hieronder wordt de werking van de Osia uitgelegd.
In 2024 is ook Oticon Medical met zo’n systeem uitgekomen: de Sentio. Het is op dit moment het kleinste implantaat van de drie merken. Ook de geluidsprocessor is klein en licht (lees meer). In onderstaande video op Youtube is meer informatie over het implantaat van Oticon Medical te zien.
Beengeleidingshoortoestellen: de geluidsprocessors
Iedere fabrikant heeft zijn eigen implantaat en ook eigen geluidsprocessors behorend bij hun beengeleidingshoortoestellen. Deze hoortoestellen kunnen verschillen qua techniek. Bij de geluidsprocessors van de botverankerde hoortoestellen met schroef zijn er ook verschillen in sterkte. Een sterker of krachtiger geluidsprocessor is bijvoorbeeld nodig wanneer naast een niet goed functionerend middenoor (met daarin het trommelvlies en de gehoorbeentjes), ook de functie van het binnenoor (waar het slakkenhuis zich bevindt), achteruit is gegaan.
Vandaag kennen de geluidsprocessors van botverankerde hoortoestellen geavanceerde technieken om het geluid te bewerken waardoor ze voor een goed verstaan weten te zorgen. Het kan zijn dat de ene fabrikant (tijdelijk) voorloopt qua geluidsbewerkingstechniek of connectiviteit op de ander. Als patient is het dan ook raadzaam bij de keuze van het merk daarop te letten.
Universeel koppelstuk
Zowel de Baha van Cochlear als de Ponto van Oticon Medical hebben een eigen merk implantaat en koppelstuk (abutment). Het koppelstuk van Oticon Medical is altijd universeel: hierop kan de patient zowel de Ponto als de Baha geluidsprocessor plaatsen.
Ook Cochlear heeft een universeel abutment beschikbaar waar de geluidsprocessors van beide merken op kunnen. Daarnaast heeft het bedrijf een koppelstuk waar alleen de geluidsprocessor van het eigen merk op past. Een universeel koppelstuk is natuurlijk wel zo prettig omdat de patient dan in de toekomst keuzevrijheid heeft om te kunnen wisselen van merk geluidsprocessor. Informeer van te voren bij uw arts of er al dan niet een universeel koppelstuk wordt gebruikt.
Aansluiten externe apparatuur
De geluidsprocessors bieden veelal ook de mogelijkheid voor aansluiting van externe apparatuur (draadloze microfoons), audio-adapters en draadloze communicatie met smartphones en tablets (telefoneren, muziekstreamen, videobellen).
Geluidsprocessors zijn net als hoortoestellen en alle andere elektronica aan slijtage onderhevig door weersinvloeden, zweet en dagelijks gebruik.
Het is aan te raden de keuze van het implantaat, abutment en geluidsprocessor te bespreken met uw KNO-arts en/of audioloog. Het bijwonen van een informatiebijeenkomst (online of op lokatie) van een van de fabrikanten is ook raadzaam (zie de agenda).
De chirurgie bij botverankerde hoortoestellen
Bij botverankerde hoortoestellen met schroef
De operatie voor de plaasting van het kleine titanium schroefje is betrekkelijk eenvoudig en kan de KNO-arts onder lokale narcose uitvoeren. Het schroefje dat maar tussen de 3 en 4 mm lang is, noemt men ook wel ook wel de ‘hoorschroef’. Bij volwassen plaatst de chirurg tijdens de operatie ook gelijk het abutment (koppelstukje).
Bij jonge kinderen vindt de operatie meestal in twee fasen plaats: de eerste keer implanteert de chirurg de schroef en nadat deze goed is vastgegroeid, plaatst hij of zij in de tweede fase het abutment.
Het implantaat is na 6 tot 12 weken goed vastgegroeid. Daarna kan de client de geluidsprocessor erop klikken en gebruiken. Bij jonge kinderen duurt het wat langer voordat de geluidsprocessor mag worden gebruikt.
Operatie botverankerd hoortoestel zonder schroef
De operatie bij de botverankerde implantaten zonder schroef is wat ingrijpender. Immers de chirurg moet het gehele implantaat onder de huid aanbrengen.
Voor wie zijn beengeleidingshoortoestellen bedoeld?
Van beengeleidingshoortoestellen zoals Cochlear’s Baha en Osia 2, de Bonebridge en Adhear-adapter van MED-EL, en de Ponto en Sentio van Oticon Medical zijn in te zetten wanneer er sprake is van een geleidingsverlies door bijvoorbeeld otosclerose, microtie/atrasie of chronische middenoorontsteking.
In die gevallen kunnen geluiden via de gehoorgang, het trommelvlies en de beentjesketen (hamer, aambeeld en stijgbeugel) het slakkenhuis niet meer goed (of helemaal niet meer) bereiken. Het botverankerde hoortoestel dat geluiden omzet in trillingen, zorgt er dan voor dat geluiden het slakkenhuis in de schedel via trillingen bereiken.
Gehoorgangstenose of atresie van de gehoorgang
Een geheel of gedeeltelijk afgesloten gehoorgang of het ontbreken van de gehoorgang (gehoorgangatresie) zorgt ervoor dat het geluid het binnenoor niet kan bereiken. In sommige gevallen is de gehoorgang operatief te openen maar meestal is een beengeleidingssysteem daarbij een zeer goede en effectieve oplossing.
Middenoorproblemen
Wanneer het middenoor met de gehoorbeentjes, hamer, aambeeld en stijgbeugel niet goed meer functioneren, kan het geluid niet goed richting het slakkenhuis komen. Er is dan sprake van een geleidingsverlies. Verschillende aandoeningen in het middenoor kunnen tot geleidingsverliezen leiden zoals chronische ontstekingen of otosclerose (vergroeiing van de gehoorbeentjes).
Wanneer een regulier hoortoestel niet krachtig genoeg is om het geleidingsverlies op te heffen en/of een operatie geen uitkomst biedt, is een botverankerd hoortoestel een effectieve oplossing.
Chronische ontsteking van de gehoorgang
Wanneer een gewoon hoortoestel prima functioneert maar de drager van het toestel constant last heeft van natte oren en ontstekingen in de gehoorgang, is een hoortoestel dat gebruik maakt van beengeleiding een goed alternatief. Een hoortoestel dat in het oor gedragen moet worden is niet meer nodig. Hierdoor zal de gehoorgang niet meer ontsteken en de oren droog bijven. In het begin zal het voor deze patienten wel even wennen zijn aan het geluid van het botverankerde hoortoestel. Dat komt omdat ze geen groot geleidingsverlies hebben.
Eenzijdige doofheid
Bij mensen met eenzijdige doofheid (in het Engels: Single Sided Deafness afgekort als SSD) functioneert het binnenoor aan een zijde niet meer: men is aan een zijde doof en heeft aan de andere zijde een goed functionerend oor. Luisteren met één oor is vaak lastig met name in rumoerige situaties. Soms kan een CROS hoortoestel goed werken maar zo’n toestel kan ook voor klachten zorgen.
In de praktijk blijkt niet iedereen eenzijdige binnenoordoofheid baat te hebben van een botverankerd hoorsysteem. De arts of audioloog zal dit dan ook van te voren goed testen.
Uit onderzoek blijkt dat kandidaten die uiteindelijk kozen voor een botverankerd hoortoestel geluid goed kunnen lokaliseren (komt het van links of van rechts). Ook geven zij aan dat zij meer kunnen verstaan en minder moe zijn dan voordien.
Leeftijd plaatsing
Een implantaat voor een botverankerd hoortoestel is te plaatsen vanaf de leeftijd vanaf ongeveer 5 jaar. Op jongere leeftijd kan ook gebruik worden gemaakt van een hoortoestel dat op het principe van beengeleiding werkt. Dat kan bijvoorbeeld door middel van onder andere een zogeheten ‘softband’. Een softband is een elastische band met een plastic plaatje waarop een geluidsprocessor wordt geklikt. De band zorgt ervoor dat de geluidsprocessor tegen de schedel aan drukt en de trillingen daaraan zijn door te geven. Zowel Cochlear als Oticon leveren een dergelijke softband.
Om zonder de plaatsing van een implantaat gebruik te maken van beengeleiding heeft MED-EL een andere oplossing: het ADHEAR-adapter.
Dit beengeleidinshoortoestel wordt als een sticker achter het oor op de huid geplakt en vervolgens klikt de drager de geluidsprocessor hierop. Voordeel van de ADHEAR is dat er geen druk op de huid wordt uitgeoefend. Voor jongens die niet graag met een haarband (of petje) rondlopen is dat een goede oplossing.
Plaatsing botverankerd hoortoestel: wie doet dat?
Patiënten kunnen voor de plaatsing van een botverankerd hoortoestel zowel terecht bij een van de academische ziekenhuizen als een aantal regionale ziekenhuizen die hierin gespecialiseerd zijn. Bij de plaatsing wint de KNO-arts wel veelal advies in van een audiologisch centrum. Dit om te bezien of een hoortoestel al dan niet uitkomst kan bieden.
Beengeleidingssysteem of cochleair implantaat
Een beengeleidingssysteem is toepasbaar tot (perceptieve) verliezen van 50 à 60 dB HL. Als het gehoorverlies groter is en een conventioneel hoortoestel niet mogelijk, dan is een cochleair implantaat te overwegen.
Een of twee botverankerde hoortoestellen?
Uit onderzoek is gebleken dat een tweede botverankerd hoortoestel meerwaarde kan hebben bij het lokaliseren van geluiden. Dat biedt op zijn beurt weer voordelen voor de veiligheid maar ook voor het verstaan.
Bij mensen met een aangeboren geleidingsverlies blijkt het van belang om al op kinderleeftijd gehoorrevalidatie toe te passen op twee oren. Slechthorenden die op jonge leeftijd tweezijdig zijn gerevalideerd blijken op latere leeftijd een redelijk lokalisatievermogen te hebben. Bij asymmetrische verliezen is de behaalde winst met een tweede botverankerdhoortoestel bij lokaliseren van geluid veel minder (lees meer hierover in het artikel “Tweede botverankerdhoortoestel verbetert lokaliseren“).
MRI scan voor medisch onderzoek hoofd
Met de plaatsing van het implantaat voor een beengeleidingshoortoestel komt er een stukje metaal in het hoofd. Dat zou een nadeel kunnen zijn bij het maken van een MRI van het hoofd mocht dat nodig zijn voor een ander medisch onderzoek. Radiologen uit Hongarije hebben onderzocht of dat toch mogelijk is. Het onderzoek is gedaan met het Osia 2 hoorsysteem van Cochlear. Het onderzoek laat zien dat met corrigerende technieken voor de aanwezigheid van metaal een MRI bij dragers van een Osia 2 gewoon mogelijk is (lees meer).
Als u benieuwd bent of zo’n botverankerdhoortoestel voor u geschikt is kunt u dit overleggen met een KNO-arts of een audioloog. Een audioloog is een gehoorspecialist werkzaam bij een audiologisch centrum.
Kijk voor meer informatie op internet op: