Tinnitus maskering en hoortoestellen
Bij maskering met speciale hoortoestellen wordt het eigen tinnitusgeluid geheel of gedeeltelijk overstemd. Hiertoe krijgt de patiënt die last heeft van oorsuizen door de audicien een speciaal hoortoestel aangepast. Het toestel genereert een ruis of een ander prettige geluiden zoals de geluiden van de oceaan.
Nadeel van maskering is dat dit tot geluidsverslaving kan leiden en de patient hierdoor niet went aan zijn eigen tinnitusgeluid. Bij de behandeling van tinnitus vindt er vandaag de dag dan ook onder psychologische begeleiding blootstelling plaats: luisteren naar de eigen tinnitusgeluiden.
De wachttijden bij instanties die hulp verlenen bij tinnitus zijn vaak lang.
Wanneer de angst voor de tinnitus en de wanhoop groot is, is er wat voor te zeggen maskering in te zetten om de wachtperiode te overbruggen.
Bij tinnitus die samengaat met gehoorverlies is het wél altijd raadzaam hoortoestellen uit te testen. Een deel van de tinnitus patienten ervaart daarmee verlichting van de klachten.
Tinnitus maskeren met speciale hoortoestellen
De bedoeling van maskering met speciale tinnitus hoortoestellen is dat het geluid ervan de aandacht van het oorsuizen wordt afleidt met een ander geluid. Dit kan op verschillende manieren plaatsvinden. Het kan door de eigen tinnitus te overstemmen door de ruis op of boven het niveau van het eigen tinnitusgeluid te zetten. Dit wordt volledige maskering genoemd. Meestal wordt er bij maskering voor gekozen het tinnitusgeluid te laten samengaan met het maskeergeluid. Dit gebeurt door beide geluiden te mixen. Voor dit laatste zet de audicien het volume iets onder het niveau van de eigen tinnitus.
Ook bij de TRT therapie wordt de ruis zachter aangeboden dan het eigen tinnitus geluid zelf. Dit zou ervoor moeten zorgen dat de patiënt leert wennen aan permanente geluiden die op de achtergrond aanwezig zijn. De ruis dient bij de TRT als een soort bliksemafleider. TRT therapie heeft bij tinnitusklachten niet de voorkeur. Met cognitieve gedragstherapie en blootstelling (exposure) zijn de behaalde resultaten van de tinntus behandeling namelijk beter. Deze laatste therapie wordt dan ook als eerste geadviseerd.
Geluidsverslaving
Permanente maskering van de eigen tinnitusgeluiden door middel van andere geluiden (radio, tv, ventilator, fontein of geluiden via hoortoestellen) wordt vandaag de dag niet als raadzaam gezien. Dit zou het gewenningsproces aan de eigen tinnitusgeluiden verstoren en leiden tot geluidsverslaving. De patiënt heeft dan permanente afleiding nodig door middel van de geluiden van buiten en leert niet zijn eigen tinnitusgeluid beheersbaar te maken. Dat geluid ziet hij of zij dan als ondragelijk.
Blootstelling in plaats van maskering bij tinnitus
In plaats maskering wordt vandaag de dag zogeheten exposure behandeling ingezet. De tinnituspatient leert dan (beetje bij beetje) naar zijn eigen tinnitusgeluiden te luisteren. Met deze blootstellingstherapie die plaatsvindt onder psychologische begeleiding, zijn positieve resultaten behaald. Bij een mindfulnesscursus speciaal voor tinnitus leert de cliënt ook zijn aandacht (afwisselend) te richten op de tinnitus.
Wachttijden
Helaas zijn de wachttijden bij instanties die behandeling van tinnitus aanbieden erg lang. Het is dan raadzaam een van de zelfhulpboeken aan te schaffen om in de tussentijd al meer controle over tinnitus te krijgen. Wanneer de angst voor de tinnitusgeluiden ook dan nog onverminderd groot is en de patiënt tot wanhoop drijft, kan het alsnog raadzaam zijn maskering zo nu en dan in te zetten.
Inzet hoortoestellen bij tinnitus
Bij het merendeel van de patiënten met tinnitus is er ook sprake van slechthorendheid. Hoortoestellen kunnen dan om meerdere redenen goed helpen. Hoortoestellen zorgen ervoor dat er minder mentale inspanning nodig is voor het verstaan. Aangezien tinnitus is te zien als een symptoom van mentale overbelasting en hoortoestellen juist zorgen voor minder luisterinspanning kunnen ze vanuit dit oogpunt een positieve bijdrage leveren bij het verminderen van tinnitusklachten.
Bij tinnitus wordt er vanuit gegaan dat de hersenen zelf spontaan geluiden gaan maken, omdat ze geen geluiden meer van buiten krijgen aangeboden. Als de hersenen weer prikkels van buiten krijgen aangeboden, is de verwachting dat ook deze spontane geluiden minder worden. Natuurlijk zullen ook hoortoestellen de tinnitus deels maskeren. Door het dragen ervan is er meer aandacht voor betekenisvolle omgevingsgeluiden en minder aandacht voor de eigen tinnitusgeluiden.
Tinnitus maskering: Resultaten
In het verleden zijn flink wat studies gedaan naar de effectiviteit van maskering. Sommige met redelijk positieve resultaten andere met minder positieve resultaten (zoals met een succespercentage van 20%). Met betrekking tot de maskeerders is het goed te vermelden dat bij veel onderzoeken die zijn gedaan, de maskeerruis van de tinnitusmaskeerder op of boven het niveau van de tinnitus is gezet (volledige maskering). Vaak vinden cliënten dit te hard en leidt de ruis daardoor te veel af waardoor de tinnituspatiënt zich niet meer goed kan concentreren.
Sommige cliënten hebben ook het idee dat met deze vorm van maskering het ene hinderlijke geluid het andere vervangt.
In de praktijk bleken juist betere resultaten te worden behaald met juist lagere niveaus. Hierbij is ook minder kans op ‘verslaving’ aan de maskeergeluiden.
Bij de maskeeroptie in de huidige hoortoestellen is de maskeerruis vaak aan te passen aan het verloop van het audiogram. Bij (losse) maskeerders zoals deze in het verleden werden toegepast was dit niet altijd het geval. Hierdoor kon het zijn dat de aangeboden maskeerruis niet overal voldoende maskeerde, omdat de maskeerder werd ingesteld voor het frequentiegebied waar het gehoor nog goed was.
Voordelen hoortoestellen bij tinnitus: onderzoek
Mening professionals
In het Marke Trak VIII onderzoek uit november 2011 wordt een onderzoek beschreven waarin aan 230 professionals in de hoorbranche werd gevraagd om een inschatting te maken welk effect hoortoestellen hebben op tinnitus van hun patiënten. In 20% van de gevallen werd een flinke vermindering gerapporteerd en in 60% van de gevallen enige vermindering.
Mening patienten zelf
In het zelfde rapport werden ook de resultaten van onderzoek naar de effectiviteit van diverse behandelopties bij patiënten gepresenteerd. Wanneer gekeken werd naar substantiële tot volledige verbetering van de tinnitusklachten kwamen hoortoestellen als beste naar voren (27%) gevolgd door muziek (20%). In dit onderzoek zijn overigens geen therapieën meegenomen en ook niet de verschillende soorten hoortoestellen die beschikken over bijzondere geluidsverrijkingsopties.
Wanneer specifiek aan patiënten naar de verbetering met hoortoestellen alleen werd gevraagd, gaf meer dan de helft (52%) aan dat hoortoestellen geen effect hebben, terwijl slechts 4% aangaf dat hoortoestellen de tinnitus erger maakten. Ongeveer 3 op de 10 (27%) gaf aan gemiddeld tot substantiële reductie van de tinnitus te ervaren en 16% een milde reductie.
Uit het onderzoek bleek verder dat vooral mensen met een milde vorm van tinnitus een grotere kans maken op verlichting van hun klachten.
Deel tinnitus patiënten bemerkt voordeel van hoortoestellen
Professor Pim van Dijk verbonden aan de Faculteit Medische Wetenschappen van de Universiteit van Groningen heeft met zijn onderzoeksgroep een onderzoek uitgevoerd naar de effecten van breedbandige hoortoestellen op tinnitus bij mensen met licht gehoorverlies (beter dan 35 dB bij 1-2-4 kHz). Na zes weken bleek dit een positief effect te hebben op tinnitus bij 41% van de patiënten. Na zes maanden was dit percentage helaas gedaald tot 23%. Professor Pim van Dijk zegt hierover: “Hoortoestellen hebben een positief effect op een bescheiden maar zeker relevant deel van de patiënten. Ons onderzoek laat ook zien dat een uitgebreide proefperiode van belang is.”
Test met hoortoestellen proberen waard
Wanneer gekeken wordt naar de bovenstaande onderzoeken, is te zien dat het succespercentage (meer dan gemiddelde verbetering) met hoortoestellen tussen de 20 en 30% ligt. Opvallend was dat uit het Marke Trak VIII onderzoek naar voren kwam dat van alle tinnituspatiënten slechts 6% hoortoestellen had uitgetest. Aangezien toch een flink percentage een gemiddelde tot substantiële reductie ervaart, is het zeker van belang om hoortoestellen in te zetten en uit te testen om te onderzoeken of een reductie van tinnitusklachten is te bewerkstelligen. Hiermee wordt voorkomen dat tinnitus patiënten verminderde kwaliteit van leven ervaren door zowel hun gehoorverlies als door hun tinnitus.
Wanneer wel maskering bij tinnitus?
Het is aan te raden maskering bij tinnitus door middel van ruis of andere geluiden dan pas te gebruiken wanneer psychoeducatie en psychologische behandelmethoden zoals cognitieve gedragstherapie, exposure, mindfulness, ontspanningsoefeningen, aanleren van coping strategieën of een combinatie daarvan onvoldoende zode aan de dijk zetten. Indien de patiënt geen gebruik wil maken van deze behandelmethoden kan het natuurlijk wel eerder.
Ook kan het gebruikt worden als overbrugging voor de wachttijd voordat de tinnitus behandeling gestart kan worden.