Rouwproces door slechthorendheid
Bij slechthorendheid doet zich vaak een een rouwproces voor. Het is immers een afscheid van de periode waarin er sprake was van een gezond gehoor. Rouw is een grillig proces en verloopt niet zoals vroeger wel werd gedacht in de vaste chronologische fases van ontkenning, boosheid, gedeprimeerdheid en angst, om daarna tot acceptatie te komen. Bij rouw kan iemand lange tijd van de ene fase in de andere terecht komen. Bij slechthorendheid kan er sprake zijn van een chronisch rouwproces omdat er sprake is van zogeheten 'levend verlies'.
Lees verder
Gehoorverlies is ‘levend verlies’
Terwijl bij rouw zoals die plaatsvindt na een verlies van bijvoorbeeld een dierbare het verdriet vaak afneemt met de tijd, hoeft dat bij slechthorendheid niet zo te zijn. Slechthorendheid is net als andere beperkingen te scharen onder het zogeheten ‘levend verlies’. Je kan er immers met grote regelmaat of zelfs dagelijks mee worden geconfronteerd. Ook kan het zijn dat het gehoorverlies met de tijd toeneemt en de ervaren beperking nog groter wordt dan deze al was. De confrontatie met het verlies blijft zo aanwezig, zo ook de rouw. De gevolgen staan acceptatie van het gehoorverlies uiteindelijk in de weg en daarmee ook de zoektocht naar een oplossing ervoor. Onderkennen dat er sprake is van gehoorverlies en dat dit beperkingen met zich meeneemt, kan helpen om het verlies dragelijker te maken. Daar is vaak hulp bij nodig.
Ontkenning en boosheid tijdens het rouwproces om slechthorendheid
Om tot de beslissing te komen om daadwerkelijk iets te doen aan het gehoorverlies en naar een audicien of arts te stappen, gaat niet altijd vanzelf. Soms is hulp bij dit rouwproces nodig. Bij een rouwproces, ook wanneer men met een naderende dood te maken krijgt, start veelal met het ontkennen van het probleem. Hierbij kan iemand bijvoorbeeld hopen dat het wel weer vanzelf overgaat. Ook kan iemand met regelmaat boos worden. Deze boosheid richt zich vaak op de buitenwereld. Dit kan zijn op de werkgever, de arbodienst, de partner, kinderen of vrienden. De boosheid kan zich evenzogoed richten op de audioloog, KNO-arts of audicien. Dat kan zich uiten door het maken van verwijten aan hun adres.
Verwijten naar anderen
Anderen krijgen in de fase van boosheid vaak de schuld van het niet goed horen. “Iedereen praat tegenwoordig zo zacht”, “Vroeger articuleerde de mensen beter”, “Waarom zetten ze die tv toch zo zacht”. Het verlangen om horend te zijn en de boosheid over de slechthorendheid kan ertoe leiden dat men niet aan het daadwerkelijk rouwen om het verlies van het gehoor toekomt.
Boosheid staat acceptatie in de weg
Slechthorenden worden vaak boos doordat de communicatie niet goed verloopt. Ook het gevoel van afwijzing wanneer anderen hun negeren of vermijden in gezelschappen kan zorgen voor boosheid. Dit staat de acceptatie van de slechthorendheid natuurlijk weer in de weg. Acceptatie die door tal van verdedigingsmechanismen moeilijk verloopt. Gezinsleden, familieleden, vrienden, kennissen en collega’s vinden het vaak lastig om hier mee om te gaan.
Gedeprimeerdheid en angst in rouwproces door slechthorendheid
Ook kan iemand met slechthorendheid met regelmaat in een fase komen van gedeprimeerdheid en angst. Bijvoorbeeld angst hoe het straks verder moet, angst over het functioneren op het werk en de communicatie met kinderen of kleinkinderen. Voor een aankomende ouder kan er ook angst ontstaan of hij of zij wel straks in staat is om met zijn eigen kind te communiceren en deze kan helpen bij het leren praten. Doordat slechthorenden met regelmaat opnieuw angstig en gedeprimeerd of zelfs depressief kunnen raken, bestaat het gevaar dat hulpverleners het zien als een vorm van complexe rouw of als een klinische depressie zien. Dat is veelal niet terecht.
Hoortoestel of training kan bijdragen uit chronische rouw bij slechthorendheid te komen
Een slechthorende kan met regelmaat terugkomen in een van de genoemde rouwfases. Fases die tal van gevoelens (en frustraties) met zich mee kunnen brengen. Gevoelens die voor de buitenwereld door hun onvoorspelbaarheid niet altijd makkelijk zijn te begrijpen.
Een hoortoestel en andere hoorhulpmiddelen kunnen een goede eerste stap zijn om uit de chronische rouw te komen. Ook een training om beter met de slechthorendheid om te gaan, kan helpend zijn.
Bij ernstige slechthorendheid en doofheid zullen de beperkingen altijd deels aanwezig blijven. Immers hoortoestellen of cochleair implantaten kunnen veelal slechts ten dele het gehoorverlies compenseren. In rumoer en lawaai zoals op feestjes zal de communicatie lastig blijven verlopen. En ook in het dagelijks leven zal de slechthorende tegen obstakels aanlopen. Ook daardoor bestaat het risico dat de rouw chronisch blijft.
Permanente support nodig vanuit omgeving
Om tot acceptatie te komen is vaak (blijvende) support nodig van de familie, vrienden, collega’s en hulpverleners. Niet alleen voor de slechthorende kan de beperking een uitdaging zijn, dat geldt ook voor mensen in de omgeving. Ook zij moeten permanent rekening houden met het gehoorverlies. Al is het natuurlijk na een tijd ook voor hen niet meer nieuw, het als ‘normaal’ accepteren zal toch niet zo snel gebeuren. Dat komt omdat ook zij vaak met de (nieuwe) beperkingen worden geconfronteerd.
Zo moeten zij zich herhalen en zich aanpassen om een goede communicatie mogelijk te maken. Ook is het soms nodig het woord te nemen voor de slechthorende of helpen bij het voeren van gesprekken. En in het verkeer kunnen ze het gevoel krijgen extra alert te moeten zijn om zo de slechthorende voor gevaar te behoeden. Niet voor niks krijgen ernstig slechthorenden het gevoel dat hun zelfstandigheid leidt onder hun beperking. Realiseren dat het nooit meer wordt zoals het vroeger, zal ook voor mensen in de omgeving van de slechthorende niet makkelijk zijn.
Onzichtbaarheid slechthorendheid
Omdat slechthorendheid een onzichtbaar verlies is, zullen anderen vrij snel vergeten dat de beperking er is. Er blijvend bij stilstaan dat er sprake is van een permanent en levend verlies dat dus ook niet meer weggaat, is dan ook belangrijk voor mensen in de omgeving.
Relaties veranderen
Als slechthorende verlies je ook de normale manier van omgaan met anderen. Hierdoor kunnen ook relaties veranderen. Zo is het door het missen van de intonatie lastiger om te horen of een opmerking, cynisch, sarcastisch of grappig is bedoeld. De speelsheid in de communicatie met anderen kan zo verloren gaan. Ook het missen van een korte opmerking zeker als die op afstand of in een lawaaiige omgeving plaatsvindt, kan tot miscommunicatie en ergernis leiden. Dat kan op zijn beurt weer leiden tot het terugtrekken uit sociale situaties door de slechthorende. Ook goedhorenden in de omgeving kunnen minder zin krijgen in de communicatie met de slechthorende. Zo kan het risico op sociale isolatie ontstaan, wat op zijn beurt weer effect heeft op het rouwproces bij gehoorverlies.
Het is belangrijk voor mensen in de omgeving te beseffen dat chronische rouw vaak met slechthorendheid samengaat en dat het ook niet snel als normaal ervaren wordt om met de beperkingen die het met zich meebrengt te moeten leven.