Lawaaislechthorendheid
Bij lawaaislechthorendheid, is er sprake van gehoorschade door lawaai of muziek. Ons gehoor kan plots schade oplopen door een explosie of een knal. Ook kan gehoorschade ontstaan wanneer we ons te vaak en te lang aan hard lawaai of muziek blootstellen. Na een enkel avondje in luide muziek kan het gehoor zich wel weer aardig herstellen. Toch leidt te regelmatige blootstelling aan luide muziek of lawaai tot permanente gehoorschade. Er zijn flinke individuele verschillen: de een loopt een groter risico op gehoorschade dan de ander. Het dragen van gehoorbeschermers is bij het veelvuldig bezoek aan evenementen, dancings en andere uitgaansgelegenheden raadzaam. Bij dagelijkse werkzaamheden in lawaai op het werk is dat zeker nodig en bij geluidsintensiteit boven de 85 dBA zelfs verplicht.
Lees verder
Plotselinge lawaaislechthorendheid: schot, knal of explosie
Lawaaislechthorendheid kan plotseling ontstaan. Bijvoorbeeld wanneer er een knal van vuurwerk, een pistoolschot of een explosie zich in de buurt van ons oor voordoet. Niet alleen de intensiteit van de knal is daarbij belangrijk maar ook de ruimte waar we ons in bevinden. Buiten waar het geluid ‘weg kan’ is de kans op beschadiging minder groot dan in een afgesloten ruimte. Toch kan ook buiten een explosie of knal zo hard zijn dat deze voor blijvende gehoorschade zorgt. Van het een op andere moment merken we dat we minder goed horen. Vaak is er dan ook een irritante piep, gesuis of gebrom hoorbaar. Dit wordt ook wel tinnitus of oorsuizen genoemd. Wanneer iemand door lawaai of muziek slechthorend wordt, zegt men ook wel dat diegene ‘lawaaidoof’ is.
Geleidelijke lawaaislechthorendheid: te lang en te veel
Lawaaislechthorendheid kan ook ontstaan door onze oren te vaak aan te veel lawaai of muziek bloot te stellen. Wanneer we met grote regelmaat in lawaai of met lawaaiig gereedschap of machines werken, sporten (surfen, zwemmen, zaalsporten), muziek maken of vaak naar concerten, festivals of dancings gaan, kan ons gehoor ook beschadigen. Galmende ruimtes hebben een negatief effect op de schadelijkheid van het lawaai dat er heerst. Denk daarbij aan zwembaden, (sport-)zalen en lokalen van kinderdagverblijven, waarin zogeheten ‘harde’ materialen worden toegepast. In zulke ruimtes ligt vaak zeil of hout op de grond en ontbreken er gordijnen of dempende plafondplaten. Akoestische maatregelen zijn niet altijd goed mogelijk, maar even zo vaak is het wél mogelijk maar ontbreekt het geld ervoor.
Slechthorend worden van lawaai, anders dan door een harde knal of explosie, is meestal een heel geleidelijk proces. De achteruitgang van het gehoor hebben we daarbij vaak niet in de gaten, zeker in het begin niet.
Tijdelijk gehoorverlies
Na een lange tijd in een lawaaiige omgeving te zijn geweest, merken we vaak wel al dat ons gehoor wat achteruit is gegaan. Meestal herstelt ons gehoor dan wel weer binnen enkele uren of soms dagen. Er is dan sprake van een tijdelijk gehoorverlies. Audiologen noemen dit een ‘temporary threshold shift’. Dit laatste betekent dat de gehoordrempel in het audiogram tijdelijk is verslechterd. Een gehoortest met met een audiometer laat dan ook zien dat het gehoor ook daadwerkelijk tijdelijk minder gevoelig is.
Een paar dagen na het ontstaan van een dergelijk tijdelijk gehoorverlies lijkt het gehoor weer te herstellen. Het doffe gevoel en de suis of piep verdwijnt weer. Ook met een meting lijkt de schade dan weer verdwenen. Dat kan echter schijn zijn. Mogelijk is er dan wel al sprake van een ‘verborgen gehoorverlies’. Door met regelmaat ons gehoor aan lawaai en muziek bloot te stellen kan er uiteindelijk ook blijvend gehoorverlies ontstaan.
Verborgen gehoorverlies
De vanaf 2014 verschijnt de term ‘verborgen gehoorverlies‘ steeds vaker in verschillende wetenschappelijke artikelen. Nieuw inzicht in gehoorschade veronderstelt dat gehoorschade niet als eerste optreedt in de haarcellen in het slakkenhuis, maar in de synapsen die de verbinding tussen deze haarcellen en de gehoorzenuw vormen. Wanneer we te vaak en te lang naar harde muziek luisteren of in lawaai bivakkeren, treedt daar als eerste schade op.
Minder goed verstaan in lawaai of geroezemoes
Een verborgen gehoorverlies is als eerste vastgesteld bij studenten muziek. De meting met een toonaudiogram (piepjestest) bleek de gehoorschade niet te kunnen meten. Het audiogram liet bij de studenten weliswaar een ‘normaal’ gehoor zien, maar er bleek wel al schade aan het gehoor te zijn. Met een andere meting de zogeheten electro-cochleografie (ook wel ECochG onderzoek genoemd) toonden de onderzoekers dit aan (lees meer). Schade in de synapsen zorgt er voor dat we een toon nog wel kunnen horen, maar dat we geluiden minder goed van elkaar kunnen onderscheiden. Dat wordt duidelijk bij het verstaan van spraak in lawaai of geroezemoes. Het uit elkaar halen van de spraak en het lawaai lukt dan niet meer goed. Dat zijn typisch de situaties die problematisch zijn voor slechthorenden.
Het is te vergelijken met minder goed functionerende ogen. We kunnen nog wel zien dat er een iemand zich in de buurt bevindt, maar wie het is kunnen we niet meer goed onderscheiden.
Gehoorschade na een concert
Wanneer er een verborgen gehoorverlies ontstaat, is nog niet duidelijk. Een enkele keer naar een concert zal waarschijnlijk bij de meesten niet direct tot gehoorschade leiden, maar te vaak en te lang in flinke herrie wél. Dat blijkt uit onderzoek uitgevoerd door onderzoekers van het Callier Center for Communication Disorders in Dallas. Daaruit blijkt dat jongeren door het bezoek aan een enkel concert en het dragen van hoofdtelefoons geen meetbaar gehoorverlies krijgen, ook geen ‘verborgen gehoorverlies’.
Dat geldt ook als de muziek er flink hard staat. Zelfs als de jongeren aan extreem luide muziek (16 uur en tussen de 101 en 103 dBA) werden blootgesteld, was er slechts een tijdelijke verandering in het gehoor op sommige tests te constateren. De onderzoekers vonden geen bewijs voor permanente schade aan het gehoor. Dit onderzoek laat zien dat de de kans op gehoorschade door zo af en toe een concert of festival te bezoeken of door muziek te luisteren via een hoofdtelefoon voor de meesten niet zo heel groot is. Al is onduidelijk of er alsnog geen lange termijn effecten zijn.
Tijdelijk gehoorverlies hoeft niet te duiden op permanente schade
In het verleden was men ervan overtuigd dat een tijdelijk gehoorverlies de eerste tekenen van permanente schade was. Onderzoekers uit Australie hebben echter laten zien dat een tijdelijk gehoorverlies niet perse duidt op een gehoorverlies, maar eerder op een beschermingsmechanisme van het oor. Het tijdelijke gehoorverlies kan een fysiologisch aanpassingsmechanisme zijn dat het slakkenhuis juist beschermd om normaal te kunnen functioneren (lees meer). Wanneer het lawaainiveau toeneemt blijken namelijk de cellen in de cochlea het hormoon ATP vrij te geven. Het hormoon bindt zich vervolgens aan een receptor, waardoor we tijdelijk minder goed horen. Het is dus nog niet duidelijk wanneer tijdelijk gehoorverlies ook daadwerkelijk permanent wordt. Ook is nog onduidelijk wanneer er blijvende schade aan haarcellen of synapsen ontstaat. Wat ook blijkt is dat de rockgeneratie van de babyboomers juist minder slechthorend is dan de generatie ervoor (lees meer).
Voorzichtig met gehoor
Deze bevindingen zijn echter geen reden om onbezorgd en zonder bescherming ons gehoor lang aan hoge lawaainiveaus bloot te stellen. Het risico op ‘verborgen gehoorverlies’ zou ons juist extra voorzichtig moeten maken. Een ding is zeker: langdurige blootstelling aan hard lawaai en muziek heeft onherroepelijk schade tot gevolg. Het kan worden vergeleken met blootstelling aan de zon: Even in de zon is niet schadelijk, veelvuldig te lang in de zon wel. Regelmatig verbranden kan zelfs zeer grote schade hebben voor de huid op lange termijn. Dat geldt voor het oor ook. Kijk op de pagina over gehoorpreventie en over gehoorschade voor meer informatie.
Tijd en duur van het geluid zijn bepalend voor ernst lawaaislechthorendheid
In de figuur links is te zien dat zowel de intensiteit als de duur waaraan het oor wordt blootgesteld aan lawaai van invloed is op het gehoorverlies. Op de horizontale as staat de expositie tijd in jaren uit. Met andere woorden hoeveel jaar is iemand 40 uur in de week blootgesteld aan lawaai. In de grijze vlakken is aangegeven in decibel van welke geluidsintensiteit er sprake was gedurende deze jaren. Op de verticale as staat het gehoorverlies uit bij de frequentie van 4000 Hz.
In de figuur is te zien dat de eerste schade bij zo’n frequente blootstelling al bij 75 dB(A) kan voordoen. Deskundigen gebruiken de geluidsintensiteiten uit deze figuur vaak om mensen te waarschuwen voor de schadelijke gevolgen van lawaai en muziek. Daarbij vergeten ze nog weleens dat de vermelde gehoorschade pas ontstaat bij een dagelijkse blootstelling en dan ook nog eens bij het jaren achtereen daarin werken.
Een enkele keer een bezoek brengen aan een festival, concert, dancing of kroeg, waar de geluidsintensiteit uit de figuur zich voordoet, zal bij de meeste mensen niet meteen voor gehoorschade zorgen op korte termijn. Dat zal wel het geval zijn als iemand zich vaak en frequent aan zulke harde geluidsintensiteiten blootstelt.
Zuinig zijn op oren belangrijk
Voor een ieder die regelmatig naar muziek luistert of muziek speelt (of in de weer is met luidruchtig gereedschap), is het belangrijk zuinig te zijn op de oren.
De doses geluid die we binnen krijgen gedurende de dag stapelt zich namelijk ook op. Naast de muziek of het lawaai van gereedschap zijn er ook nog de dagelijkse lawaaibronnen om ons heen. We begeven ons op de fiets of wandelend in het verkeer, hebben wellicht zo nu en dan schreeuwende kinderen om ons heen, staan in een drukke kroeg met lawaai, gaan een paar uur naar een zwembad, maken zo nu en dan of juist regelmatig een vliegreis of rijden op een zomerse dag in de auto met het raampje open.
De dosis van al deze geluiden samen kan net wél te veel zijn. Een andere reden om zuinig te zijn op onze oren, is de toename van de gemiddelde leeftijd. Daardoor moeten we steeds langer met ons gehoor doen.
Toekomstmuziek: Medicatie die gehoorschade weet te voorkomen
Onderzoek uitgevoerd aan de Universiteit van Pittsburgh laat zien dat er zink vrijkomt in het slakkenhuis van ons oor bij blootstelling aan harde muziek en lawaai. Datvrije zink is mogelijk verantwoordelijk voor de schade aan de haarcellen in het slakkenhuis. Bij muizen wisten de onderzoekers door het zink weer te binden lawaaislechthorendheid te voorkomen. Mogelijk leidt meer onderzoek op dit gebied in de toekomst tot medicatie die preventief kan werken bij het voorkomen van gehoorschade door muziek en lawaai (lees meer). Zover is het voorlopig nog niet. Daarvoor is nog aardig wat onderzoek nodig. Natuurlijk is het veel beter om gehoorschade door lawaai en muziek helemaal te voorkomen. Immers schade aan de kwetsbare haarcellen in het slakkenhuis is onomkeerbaar. Het dragen van gehoorbeschermers is daarvoor aan te raden.
Standaardgeluidsmeting met A-weging geeft onderschatting
De standaard geluidmeting om lawaainiveaus en de mogelijke schadelijkheid hiervan te bepalen, worden sinds de jaren vijftig gedaan met een wegingsfactor, de zogeheten A-factor. Achter dB zien we dan een A staan (dBA).
Door het toepassen van deze wegingsfactor zouden die geluiden waar ons oor gevoelig voor is in de meting worden meegenomen, terwijl geluiden waar ons oor niet gevoelig voor is hierin niet meegerekend worden. Volgens onderzoekers van de universiteit in Ålborg in Denemarken onderschat deze meting het schadelijke effect van sommige soorten geluid. Geluiden die echter wel slechthorendheid tot gevolg kunnen hebben. De A-weging is tot stand gekomen om inzicht te krijgen hoe mensen geluid waarnemen en niet welke schadelijke gevolgen het heeft. De meting geeft volgens de onderzoekers een te rooskleurig beeld van de schadelijke effecten van geluid. Korte pieken zoals afkomstig van rammelende flessen, geluid van luchtcompressoren en het geluid van metaal op metaal, behoren tot de geluiden die de A-weging volgens de onderzoekers onderschat.
Huidige dBA geluidsmeting drie tekortkomingen
De huidige dBA-meting heeft volgens hen drie tekortkomingen: ten eerst zijn de hoge ‘treble’ geluiden schadelijker dan lage ‘bass’ geluiden. Deze krijgen wel een even groot gewicht. Ten tweede stelt de meting korte lawaaipieken systematisch tot lagere waarden bij. Dit terwijl juist deze pieken extreem schadelijk zijn voor het gehoor. Als laatste noemen de onderzoekers het feit dat geluiden die van voren komen een gelijke waarde krijgen als geluiden vanuit andere richtingen, terwijl het oor juist voor geluiden van voor gevoeliger is. Lawaaislechthorendheid kan zich dus sneller voordoen dan op grond van de metingen met een A-weging is te verwachten.
Voorzichtigheid met gehoor belangrijk
Al is voor de vrije tijd en de minder frequente geluidsbelasting niet duidelijk waar de grens precies ligt, het is zeker goed om voorzichtig te zijn met de belasting van ons gevoelige gehoororgaan. Ook blijken individuele factoren een rol te spelen: de een wordt helaas sneller slechthorend dan de ander.
Nut van gehoorpauzes
Er wordt nog al eens aangeraden op gehoorpauzes in te lassen door bijvoorbeeld tijdens een festival even de rust op te zoeken. Onderzoek laat zien dat het effect daarvan op korte termijn niet erg groot is. Wel zorgt het natuurlijk voor een afname van de totale blootstellingsduur en zal het op de lange termijn wellicht wel zoden aan de dijk kunnen zetten.
Geluid en muziek zijn voor de meeste van ons ook een bron van genot en door de volumeknop omhoog te draaien gaan we ons ook lekkerder voelen en krijgen we een extra dosis energie (lees meer). Zoals met veel dingen die we lekker vinden of waar we aan verslaafd kunnen raken, geldt ook hier dat te veel zeker niet goed is.
Lawaaislechthorendheid als beroepsziekte
Lawaaislechthorendheid is een echte beroepsziekte. In 2012 zijn bijna 3000 beroepsziekten van het gehoor gemeld. De meeste meldingen (90%) kwamen uit de bouw, zo meldt het rapport ‘Kerncijfers beroepsziekten 2013’. Uit het rapport kwam verder naar voren dat het aandeel meldingen uit andere sectoren toegenomen bleek te zijn. Er zijn flink wat beroepsgroepen die te maken hebben met lawaai op hun werk, denk daarbij aan tandartsen, mondhygienisten en tandarts assistenten (lees meer) en brandweermannen (lees meer).
Werkgevers zijn overigens verplicht bij een lawaainiveau van 80 dB(A) of hoger gehoorbeschermers te verstrekken. Werknemers zijn verplicht bij een lawaainiveau boven de 85 dB(A) gehoorbeschermers te dragen.
Gehoorbeschermers kunnen de communicatie, de oriëntatie in de ruimte of het horen van waarschuwingssignalen aan de andere kant belemmeren. Hierdoor gebeurt het nog weleens dat werknemers ze niet gebruiken. Zo blijken hulpverleners en ook reddingswerkers hun gehoorbeschermers vaak niet te dragen wanneer zij moeten uitrukken naar situaties die levensbedreigend zijn en waarbij stress een grote rol speelt (lees meer).
Reductie van lawaai aan de bron
Naast preventie door het beschermen van het gehoor is het ook belangrijk aandacht te besteden aan het reduceren van het lawaai aan de bron die het veroorzaakt. Daar wordt in de muzieksector inmiddels goed naar gekeken: een groot aantal symfonieorkesten past deze strategie reeds toe. De dagelijkse geluidsdosis is bij orkesten te verlagen door bijvoorbeeld aanpassing van de programmakeuze, gunstige opstelling van de orkestleden ten opzicht van elkaar en het plaatsen van schermen.
Klik voor meer informatie over Werk en Gehoor hier en voor Werken in Lawaai hier.
Websites om inschatting op risico te maken
Safesoundapp helpt gehoorschade door muziek in te schatten
Voor bezoekers is het nauwelijks te doen om zelf een inschatting te maken van het risico op gehoorschade bij verschillende bezoekfrequenties en -duur. Daarom heeft audioloog Jaap Peter Kronemeijer werkzaam de afdeling audiologie van het Amsterdam UMC VUmc samen met IC-ter Marcel Keehnen de SafeSoundApp ontwikkeld. De bezoeker vult in de app de bezoekfrequentie in, het aantal uren dat hij of zij aanwezig is en geeft daarbij aan om wat voor soort muziek het gaat. De app berekent en beoordeelt vervolgens het risico op gehoorschade bij lawaai in de vrijetijd. Ook geeft de app advies over veilig luistergedrag. Wil je veilig luisteren? Dan geeft de app de minimale dempingswaarde van de gehoorbeschermers die je nodig hebt. In de app is ook een wegwijzer opgenomen naar gehoorbeschermers van verschillende fabrikanten. De app is gebaseerd op meerdere ISO normen en wetenschappelijke modellen (lees meer).
Arbosafesound tool helpt risico op gehoorschade door lawaai in te schatten
Op internet is de ArboSafeSound tool te vinden. Deze tool berekent de dagelijkse blootstelling aan lawaai. Hiermee is goed inzicht te krijgen in de dagdosis zoals genoemd in het Arbeidsomstandighedenbesluit. Met de resultaten in de hand is het mogelijk te bepalen hoe groot het risico op gehoorschade is en ook of grenswaarden zijn overschreden. De Arbosafesound tool houdt daarnaast ook nog eens rekening met het gebruik van gehoorbeschermers. Aan de hand van de resultaten is te beoordelen hoe effectief de genomen of nog te nemen maatregelen in een bedrijf zijn (lees meer).
Lawaaislechthorendheid door levend lawaai
‘Levend lawaai’ heeft de afgelopen jaren ook aandacht gekregen ten aanzien van lawaaislechthorendheid in de beroepssituatie. Hierbij wordt gedoeld op het lawaai dat wordt veroorzaakt door dieren en mensen. Denk maar eens aan het lawaai in een dierenasiel, een hondenkennel, of de herrie die gillende en spelende kinderen in een sporthal, zwembad of kinderdagverblijf kunnen veroorzaken. Vaak zijn dit ook omgevingen waar de ruimtes ‘hard’ zijn: stenen, glas, zeil en hout en weinig dempende materialen. Het mag duidelijk zijn dat de aanpak aan de bron hier een stuk moeilijker ligt zonder onorthodoxe methoden te hanteren. Werknemers die in zulke ruimtes met levendlawaai werken zoals gymleraren, zweminstructeurs en boeren, lopen daardoor een groter risico om gehoorschade door lawaai te krijgen.
Lees meer over lawaaislechthorendheid:
Voorlichting over gehoorschade door muziek niet ‘evidence based’
Gezondheidsraad: grens muziek bij 100 dBA
Kans op gehoorschade door bezoek aan concerten en dragen hoofdtelefoons klein
Voorlichting Nationale Hoorstichting over gehoorschade suggestief
Gehoorschade door muziek. Een interview met HBO-audioloog en geluidstechnicus Robert Kettenis
Gehoorschade door muziek: kul of kennis?
Gehoorschade muziek: Hoe schadelijk is het luisteren naar muziek nu eigenlijk voor het gehoor?
Jongeren mogelijk helemaal niet zo vaak slechthorend
Verborgen gehoorverlies als eerste vastgesteld bij studenten muziek
Een tijdelijk gehoorverlies na concert kan juist duiden op bescherming in plaats van beschadiging
WHO waarschuwt: 1,1 miljard jongeren riskeren gehoorschade
Voor meer informatie kijk op de website van VeiligheidNL