SCDS: Superior Canal Dehiscence Syndrome
Superior Canal Dehiscence Syndrome (SCDS) is een zeldzame aandoening van het binnenoor waarbij er een botdefect (dehiscentie) aanwezig is in het bovenste halfcirkelvormige kanaal van het evenwichtsorgaan. Dit kanaal ligt normaal gesproken volledig omsloten in bot, maar bij SCDS is er sprake van een extra ‘raampje’ waardoor geluiden en drukveranderingen het binnenoor ongewoon sterk beïnvloeden.
Hierdoor kunnen zowel gehoor- als evenwichtsklachten ontstaan. De aandoening is niet gevaarlijk, maar kan wél voor ernstige klachten zorgen.
Hoe vaak komt SCDS voor?
Naar schatting heeft 1 op de 200 mensen een opening in het bovenste kanaal. Maar niet iedereen ervaart klachten. Pas als deze opening daadwerkelijk symptomen veroorzaakt, spreken we van SCDS.
Waarom de ene persoon klachten ontwikkelt en de andere niet, is nog niet volledig begrepen. Mensen met migraine lijken vaker klachten te ontwikkelen bij een botdefect.
Klachten bij SCDS
De klachten verschillen per persoon, en niet iedereen heeft alle symptomen. Vaak zijn de klachten verdeeld in gehoor-, evenwichts- en andere klachten.
Gehoorklachten`
- Het horen van je eigen hartslag, voetstappen, oog- of nekbewegingen (autofonie)
- Je eigen stem klinkt overdreven luid of als een echo
- Overgevoeligheid voor harde geluiden
- Gehoorverlies, vooral voor lage tonen
Evenwichtsklachten
- Duizeligheid bij hoesten, niezen of persen (drukverhoging)
- Duizeligheid uitgelokt door harde geluiden (Tullio-fenomeen)
- Blijvend gevoel van instabiliteit of ‘licht in het hoofd’
Andere klachten
- Drukgevoel in het oor
- Wazig zien tijdens bewegen
- Concentratieproblemen, ook wel omschreven als “brain fog”
Let op: Deze klachten kunnen sterk lijken op die van vestibulaire migraine. Niet elke opening in het kanaal leidt tot SCDS-klachten. De arts moet dus zorgvuldig beoordelen of jouw klachten echt door de opening veroorzaakt worden.
Oorzaak
Bij SCDS zit de oorzaak in een gedeeltelijk ontbrekende of zeer dunne botlaag boven het bovenste evenwichtskanaal. Deze kan:
- verergeren door verhoogde druk (zoals bij persen of tillen)
- aangeboren zijn (structureel zwakke botlaag)
- ontstaan door een harde klap op het hoofd
Diagnose Superior Canal Dehiscence Syndrome
De diagnose SCDS kan alleen worden gesteld als drie criteria aanwezig zijn:
- Klachten die passen bij SCDS
De arts beoordeelt of je klachten specifiek bij deze aandoening passen of dat er een andere oorzaak is, zoals migraine of middenoorproblemen. - Een aantoonbare opening op een CT-scan
Met een speciale CT-scan met hoge resolutie wordt gekeken of het botdefect zichtbaar is. Soms is het lastig onderscheid te maken tussen een echte opening en een extreem dunne botlaag. - Afwijkingen bij gehoor- of evenwichtsonderzoek
Om afwijkingen vast te stellen laat de KNO-arts de volgende testen afnemen:
- VEMP-test. Dit is een evenwichtstest met geluid die meet of het evenwichtsorgaan overgevoelig reageert op lage tonen, wat past bij SCDS.
- Gehoortest
- Oogbewegingen bij klaren of geluid (Tullio-test)
- Evenwichtsonderzoek met hoofd- of nekbewegingen
Alleen als deze drie onderdelen in samenhang wijzen op SCDS, wordt de diagnose gesteld.
Behandeling van SCDS
SCDS is niet levensbedreigend, en behandeling is dus alleen nodig bij hinderlijke klachten.
Wanneer géén operatie?
- Bij milde klachten wordt vaak gekozen voor afwachten
- Vermijd dan wel ’triggers’ (uitlokkers) zoals harde geluiden en drukverhoging
Wanneer wél een operatie?
- Bij ernstige, belemmerende klachten
- Als gehoorklachten zoals autofonie of overgevoeligheid ernstig zijn
Autofonie is het verschijnsel waarbij je je eigen stem, ademhaling, hartslag of andere lichaamsgeluiden abnormaal luid hoort. Het klinkt voor veel mensen alsof hun stem “in hun hoofd galmt” of “door een microfoon klinkt”.
De keuze om te opereren ligt altijd bij de patiënt. Uitstel is veilig mogelijk.
Operatietechnieken bij SCDS
Benadering van het evenwichtsorgaan:
- Transmastoidale benadering (achter het oor):
Meest gebruikt. Minder risico omdat de hersenen niet worden verplaatst. - Middle fossa benadering (via het schedeldak):
Meer risico door hersenmanipulatie. Mogelijke napijn bij kauwen.
Dichtmaken van de opening
a) Afdekken – dakpan (In het Engels: resurfacing):
De opening wordt als een ‘dakpan’ afgedekt met bot of kraakbeen. Voordeel: kanaal blijft functioneel. Nadeel: klachten kunnen terugkeren.
b) Opvullen (in het Engels: plugging):
De opening én een deel van het kanaal worden opgevuld. Voordeel: grotere kans op blijvend resultaat. Nadeel: verlies van één van de vijf evenwichtssensoren, wat duizeligheid kan veroorzaken.
c) Gecombineerd:
Zowel afdekken (dakpan) als opvullen.
Welke techniek het best werkt, verschilt per patiënt. Wereldwijd wordt opvullen steeds vaker toegepast vanwege het grotere succes bij klachtenvermindering.
Na de operatie
- Tijdelijke duizeligheid en gehoorverlies kunnen voorkomen
- Fysiotherapie helpt om het evenwicht te herstellen
- In ongeveer 10% van de gevallen blijven blijvende klachten bestaan, zoals:
- verminderde balans
- gehoorverlies
- tinnitus
- Bij eenzijdige operatie kunnen later klachten ontstaan aan de andere kant; dan kan ook het tweede oor geopereerd worden (niet gelijktijdig)
Prognose
Een operatie is vooral effectief bij gehoorklachten zoals autofonie en overgevoeligheid voor geluid. Klachten zoals duizeligheid of brain fog verbeteren wisselend. Patiënten ervaren meestal aanzienlijke verlichting, maar soms blijven restklachten bestaan.
Samenvatting
| Onderdeel | Inhoud |
| Wat is het? | Botdefect in bovenste evenwichtskanaal |
| Klachten | Oorpijn, autofonie, duizeligheid, brain fog |
| Oorzaak | Aangeboren of verworven open botlaag |
| Diagnose | CT-scan, gehoortest, VEMP, klinisch onderzoek |
| Behandeling | Niet altijd nodig; bij ernstige klachten operatief |
| Prognose | Vaak goede klachtenvermindering, soms restklachten |
Wanneer hulp zoeken?
Neem contact op met je huisarts of KNO-arts bij:
- Oorpijn zonder duidelijke oorzaak
- Duizeligheid bij harde geluiden of druk
- Een luid en vreemd gevoel bij je eigen stem, hartslag of beweging
Een goede diagnose voorkomt onnodige onzekerheid en leidt tot passende behandeling.
Gerelateerde onderwerpen
- Tinnitus (oorsuizen)
- Duizeligheid
- Vestibulaire migraine
- Overgevoeligheid voor geluid (hyperacusis)