Gehoorschade
Gehoorschade door muziek of lawaai komt veel voor. Werknemers die dag in dag uit in lawaai werken lopen zogeheten lawaaislechthorendheid op. Ook langdurig en vaak naar harde muziek luisteren kan voor schade aan het oor zorgen. Maar ook een kort hard geluid zoals een schot, een explosie of een andere harde knal kan al direct voor schade zorgen. Of en de mate waarin lawaai of muziek gehoorschade veroorzaakt is afhankelijk van hoe lang en hoe frequent we erin bivakkeren en natuurlijk hoe hard het lawaai of de muziek is. Ook de aard van het geluid (hoog of laag, plotse pieken) heeft invloed op de schadelijkheid ervan. Hoe hard het lawaai of de muziek is, wordt gemeten met een decibelmeter en uitgedrukt in decibel, afgekort db.
Lees verder
Bij gehoorschade door muziek en lawaai geldt: Wat kapot is, is kapot
Bij gehoorschade veroorzaakt door lawaai of muziek zijn de hele fijne haarcellen die in het slakkenhuis zitten ten dele kapot gegaan. Deze haarcellen geven bij een goed werkend oor geluid door aan de gehoorzenuw die dat op zijn beurt weer doorgeeft aan de hersenen. Iedere haarcel geeft zo zijn eigen unieke toonhoogte door naar de hersenen. Hoe groter de gehoorschade, hoe meer haarcellen er kapot zijn en hoe minder goed we horen.
Het oor wordt niet alleen ongevoeliger, maar het is ook minder goed in staat om geluiden van elkaar te onderscheiden. Dat laatste is nu juist heel erg belangrijk om goed te verstaan in geroezemoes, zoals op een verjaardag, in de kroeg, in een vergadering of in een drukke kantoortuin. Helaas zijn de haarcellen bij de mens niet in staat te herstellen. Hierbij geldt dus: wat kapot is, is kapot.
Gehoorschade afhankelijk van geluidsniveau en blootstellingsduur
Dagelijks en 40 uur per week het hele jaar door in lawaai werken van 80 dB levert reeds gehoorschade op. Heel dichtbij een straaljager staan kan al binnen een minuut gehoorschade opleveren. Over de gehoorschade die muziek veroorzaakt is nog veel onduidelijk. Een werknemer of muzikant die dagelijks vele uren met luide muziek (>80 dBA) bezig is zonder gehoorbeschermers, zal zeker gehoorschade oplopen. Echter één avondje naar een dancing, een evenement bezoeken of in een lawaaiige kroeg staan hoeft niet direct gehoorschade op te leveren. Toch zijn er gevallen bekend van mensen die na slechts één concert of een avondje uitgaan, gehoorschade hebben opgelopen en er een permanente piep in hun oor aan overhouden. De een blijkt gevoeliger te zijn voor gehoorschade dan de ander.
Een piep in het oor
Een piep in het oor wordt ook wel tinnitus of oorsuizen genoemd. Veel mensen ervaren zo’n piep of ruis na het uitgaan of bezoeken van een concert, na een knal of lang werken in lawaai. Ook kan het zijn dat je dan minder goed hoort. Dat wil niet direct zeggen dat het oor reeds permanente gehoorschade heeft opgelopen. Vaak is de gehoorschade slechts tijdelijk. Het geluidsniveau was dan wel vaak al zodanig hard dat het oor een flinke hersteltijd nodig heeft. Verondersteld wordt dat wanneer dit zeer regelmatig gebeurt het oor dan wél permanente gehoorschade oploopt.
Verborgen gehoorverlies
De afgelopen jaren verschijnt de term ‘hidden hearing loss’ of wel ‘verborgen gehoorverlies‘ in verschillende wetenschappelijke artikelen. Nieuw inzicht in gehoorschade veronderstelt dat gehoorschade niet als eerste optreedt in de haarcellen in het slakkenhuis, maar in de synapsen. Synapsen vormen de verbinding tussen deze haarcellen en de gehoorzenuw. Als je in een jaar tijd een stel festivals of dancings bezoekt en of frequent luistert naar harde muziek op je oortjes, zal daar de eerste schade ontstaan. Dagelijks werken in lawaai geeft een zeer groot risico op lawaaislechthorendheid.
Piepjestest niet gevoelig genoeg
De meting met een piepjestest lijkt deze verborgen schade niet te kunnen meten. Het zogeheten audiogram laat dus een ‘normaal’ gehoor zien, terwijl er wel reeds schade is aan het gehoor. Met een andere meting de zogeheten electro-cochleografie (ook wel ECochG onderzoek genoemd) is dit wel meetbaar te maken (lees meer).
Verstaan in geroezemoes en lawaai wordt moeilijker
Schade in deze synapsen zorgt er voor dat we een enkele toon weliswaar nog goed kunnen horen, maar dat we geluiden wel al minder goed van elkaar kunnen onderscheiden. Dat is merkbaar bij het verstaan van spraak in lawaai of geroezemoes. Dit is te vergelijken met minder goed functionerende ogen: we kunnen nog wel zien dat er een iemand zich in de buurt bevindt, maar wie het is kunnen we niet meer goed onderscheiden.
Omdat er nog veel onduidelijk is en we wel weten dat lawaai en muziek schade kunnen veroorzaken aan het oor, is daarom beter om grote en regelmatige belasting van het oor te voorkomen. Dat kan door gehoorbeschermers te dragen. Dat kunnen standaard oordopjes zijn, maar als je regelmatig naar concerten of evenementen gaat of wanneer je zelf muziek maakt, zijn op maat gemaakte oordoppen aan te raden. Ook is het raadzaam om voldoende afstand tot de luidsprekers te houden
Individuele verschillen in gevoeligheid
Genetische aanleg kan mogelijk een rol spelen waardoor de één makkelijk gehoorschade oploopt dan de ander. Net als dat de een zwakke knieën of rug heeft, zullen de oren bij de een ook gevoeliger zijn voor gehoorschade dan bij de ander. Ook kan het zijn dat het de haarcellen in het slakkenhuis of de synapsen die de verbinding vormen met de gehoorzenuw al eerder zijn beschadigd door andere oorzaken.
“Dat zal mij wel niet overkomen”
Omdat er mogelijk flinke verschillen zijn in de gevoeligheid van het oor voor gehoorschade tussen mensen en het moeilijk van te voren te voorspellen is, wie wel en wie niet snel gehoorschade oploopt is voorzichtigheid geboden. Eenmaal opgelopen gehoorschade door muziek of lawaai hersteld uiteindelijk niet meer en de gevolgen van gehoorschade zijn best groot. Ook een permanente piep of ruis in je oor waardoor het nooit meer stil is (tinnitus), is zeker geen pretje. Denk dus niet: “Dat zal mij wel niet niet overkomen”. Omdat je het van te voren niet kunt weten, kun je beter iets te voorzichtig zijn.
Limiet bij concerten en festivals
Er zijn inmiddels afspraken gemaakt tussen het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport met verschillende partijen zoals de organisatoren van festivals, concerten en evenementen over het maximale geluidsniveau. De afspraken zijn vastgelegd in een zogeheten convenant. Ook bioscopen en filmtheaters, verengingen, fitnesscentra en organisatoren van scholieren- en studentenfeesten hebben het convenant ondertekend. Voor bezoekers van boven de 18 is het maximale geluidsniveau 103 dBA. Dat is het gemiddelde geluidsniveau gemeten over 15 minuten. Let wel: de pieken tijdens kunnen dus nog wel steeds veel harder zijn!
“Kan het niet wat zachter!”
Soms wordt er gevraagd waarom de muziek gewoon niet zachter kan. Dat heeft meerdere redenen. Allereerst zorgt luide muziek ook voor een bepaalde beleving. Je voelt het in je lijf waardoor je je prettiger gaat voelen. Ook zorgt het ervoor dat je omgevingsgeluiden en pratende mensen om je heen niet meer hoort en zo écht in de muziek komt. Ook is het soms praktisch gewoon niet mogelijk om de muziek zachter te zetten. Een drumstel zelf produceert bijvoorbeeld al zo’n 104 dBA en daar moet de geluidstechnicus in een kleinere zaal de stem van de zanger natuurlijk wel bovenuit laten komen.
“Wanneer is te veel echt te veel?”
Het is moeilijk te bepalen wanneer je aan je maximale geluidsdosis zit. Gelukkig is er de SafeSoundApp. Op de website kun je invullen hoe vaak je naar uitgaans-, muziekgelegenheden, concerten of festivals gaat en naar wat voor muziek je daar luistert. De app geeft vervolgens aan hoe het met het risico voor je oren zit. Werk je ook nog eens in lawaai dan komt dat risico er nog eens bij. De makers zijn bezig ook dat risico in de app te verwerken.
Gehoorschade door dragen van oortelefoontje en hoofdtelefoons
De meeste smartphones (en MP3 spelers) hebben tegenwoordig een volumebegrenzer die ook standaard staat ingeschakeld. Dat is vastgelegd in een Europese norm. Om gehoorschade door muziekspelers te voorkomen is het maximale volume 100 decibel en ook komt er een waarschuwing in beeld als het geluid boven de 85 decibel uitkomt.
Omdat sommige oortelefoontjes en hoofdtelefoons goed afsluiten en oortjes zich dicht bij het trommelvlies kunnen bevinden is voorzichtigheid daarmee geboden. Ook bij het gebruik van muziekspelers geldt dat de kans op gehoorschade toeneemt bij regelmatig en langdurig gebruik ervan. Prima dus om lekker naar muziek te luisteren maar niet de hele dag door op een hoog volume.
Kans op gehoorschade door oortelefoontjes en hoofdtelefoons
De kans op gehoorschade door het gebruik van oortelefoontjes wordt door wetenschappers geschat op 0,05%. Dat lijkt natuurlijk een kleine kans, maar op elke miljoen gebruikers zijn dat toch 500 mensen en de consequenties van gehoorschade zijn groot. Hoortoestellen zijn weliswaar tegenwoordig zeer vernuftige apparaatjes, maar ze kunnen de blijvende schade in het oor niet herstellen. Verstaan in geroezemoes blijft ook met hoortoestellen een grote uitdaging voor slechthorenden. Wees dus zuinig op je oren.
Beschadiging van het trommelvlies en gehoorbeentjes
Er kan zich ook gehoorschade voordoen wanneer ons trommelvlies beschadigd raakt. Dat kan zijn doordat het trommelvlies scheurt door een explosie dichtbij, maar er kan ook kleine gehoorschade ontstaan door littekenweefsel dat ontstaat door het plaatsen van trommelvliesbuisjes in het trommelvlies (geschat verlies van 6 dB).
Door een grote klap tegen het hoofd, door een explosie of door het binnendringen van een voorwerp in het oor kan niet alleen het trommelvlies kapot gaan, maar ook de gehoorbeentjes (hamer, aambeeld en stijgbeugel) die daar achter liggen. Dit levert flinke gehoorschade op.
Een kleine perforatie in het trommelvlies hersteld over het algemeen spontaan. Bij grotere gehoorschade zal de KNO-arts eraan te pas komen om dit, zover mogelijk, te herstellen.
Gehoorschade door medcijnen, roken en drinken
Wat veel mensen niet weten is dat er flink wat medicijnen zijn die tot gehoorschade kunnen leiden. Zelfs veel gebruikte en vrij verkrijgbare medicijnen zoals paracetamol en ibuprofen zijn bij gebruik van grote hoeveelheden schadelijk voor het gehoor. Ook roken en (extreem) drinken kunnen leiden tot gehoorschade.
Gehoorschade door zuurstof te kort
Door zuurstoftekort kan er ook gehoorschade optreden. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren tijdens de geboorte of er vlak na. Omdat ons oor zeer gevoelig is voor te korten aan zuurstof, kan gehoorschade dan optreden.
Andere oorzaken
Slechthorendheid kan aangeboren of verworven zijn en bij aangeboren slechthorendheid kan ook erfelijkheid een rol spelen. Een kind kan slechthorend worden geboren, doordat er tijdens de ontwikkeling van de vrucht iets niet goed is gegaan. Naar schatting is ongeveer 1 op de 1000 baby’s slechthorend of doof. Het kan zijn dat er gehoorschade is ontstaan door het gebruik van medicijnen of door een ziekte die de moeder heeft doorgemaakt. Een bewijs daarvoor is echter moeilijk te leveren.
Stapeleffect
Er wordt vanuit gegaan dat de verschillende gehoorschades die we oplopen tijdens ons leven opstapelen. Dus schade door luisteren naar luide muziek, sommeert met schade door roken, drinken, medicijngebruik en schade door de dagelijkse geluidsbelasting. Mogelijk slijt het gehoor ook vanzelf enigszins. De verwachting is dat jongeren die hun gehoor op jonge leeftijd overbelasten straks ook op relatief jonge leeftijd met negatieve consequenties te maken krijgen.
Gezond eten (vette vis is ook gezond voor het gehoor) en een gezonde levensstijl hebben beide een positieve invloed op ons gehoor.
Lees ook:
Voorlichting over gehoorschade door muziek niet ‘evidence based’
Kans op gehoorschade door bezoek aan concerten en dragen hoofdtelefoons klein
Voorlichting Nationale Hoorstichting over gehoorschade suggestief
Gehoorschade door muziek. Een interview met HBO-audioloog en geluidstechnicus Robert Kettenis
Gehoorschade door muziek: kul of kennis?
Gehoorschade muziek: Hoe schadelijk is het luisteren naar muziek nu eigenlijk voor het gehoor?
Jongeren mogelijk helemaal niet zo vaak slechthorend
Verborgen gehoorverlies als eerste vastgesteld bij studenten muziek
Een tijdelijk gehoorverlies na concert kan juist duiden op bescherming in plaats van beschadiging
WHO waarschuwt: 1,1 miljard jongeren riskeren gehoorschade
Kijk voor meer informatie op de website van Veiligheidnl