Mogelijk risico aan voeren van Slechthorend Bordje (SH) en Limited Hearing bordje

Op dit moment zijn er twee bordjes voor slechthorenden voor op de fiets verkrijgbaar: het al langer bestaande slechthorende bordje (SH bordje) en het nieuwe zogeheten Limited Hearing bordje.
Het nieuwe Limited Hearing bordje is succesvol gepromoot. Toch zijn er vraagtekens te zetten of de wijze van invoering wel de juiste was. Er is namelijk niet onderzocht of het bordje wel communiceert wat het moet communiceren. Daarnaast is er geen campagne gevoerd om het bordje onder weggebruikers kenbaar te maken én het wordt niet opgenomen in het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens (RVV). Het voeren van een dergelijk bordje kan dan ook risico’s met zich meebrengen. Zo kan er gedragsadaptatie optreden. Dit kan zich ook voordoen bij het oude SH bordje (Slecht Horende), dat een onduidelijke status heeft.

Nieuw Limited Hearing bordje

In 2015 heeft Bianca van der Horst het initiatief genomen om het nieuwe Limited Hearing bordje voor slechthorenden en doven in het verkeer te ontwikkelen. Hiermee kan volgens haar deze groep in het verkeer aangeven dat zij niet (goed) kunnen horen. Het nieuwe Limited Hearing bordje geeft volgens de ontwikkelaars meer duidelijkheid waarvoor het waarschuwt dan het oude en ook nog steeds verkrijgbare SH bordje. Een bijzonder initiatief van de ontwikkelaars, met een doordacht ontwerp dat zeer succesvol door hen gepromoot is en ook snel opgepakt is door de media.

Vraagtekens bij invoering Limited Hearing bordje

Tegelijkertijd kan de vraag worden gesteld of de volgorde van invoering van het Limited Hearing bordje wel de juiste is. Van te voren is namelijk niet onderzocht of het bordje wel communiceert wat het moet communiceren. Ook is er geen campagne gevoerd om het bordje onder weggebruikers bekend te maken én het komt niet voor in het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens (RVV). Het voeren van het limited hearing bordje kan daardoor ook risico’s met zich meebrengen. Dit geldt eveneens ook voor het oude SH bordje (SlechtHorende), dat een onduidelijke status heeft.

Risico’s aan gebruik Limited Hearing bordje en SH bordje

Aan het gebruik van het nieuwe Limited Hearing bordje en ook het oude SH bordje kunnen risico’s zitten. Dat is zeker het geval wanneer mede weggebruikers het bordje niet kennen of begrijpen waar het op duidt. Dit terwijl de drager ervan zelf zich wél veiliger waant.
Het nieuwe Limited Hearing bordje zou volgens de ontwikkelaars veel meer voor zich spreken. Of andere verkeersdeelnemers wel begrijpen wat het nieuwe bordje betekent is tot op heden nog niet wetenschappelijk onderzocht. Ook is het nieuwe bordje niet bekend bij het merendeel van de weggebruikers.

Suggestie bekendheid Limited Hearing bordje

De suggestie dat er bekendheid is met een nieuwe Limited Hearing bordje wordt wel gewekt op zowel de website van Blijfveiligmobiel.nl als op de website van de ANWB. De website Blijfveiligmobiel stelt dat andere weggebruikers rekening met de drager houden en zij met dit bordje veilig onderweg kunnen zijn. Op de website van de ANWB staat dat het voor anderen zichtbaar is dat de drager ervan slechthorend is. Dit is niet onderbouwd met onderzoek.

Landelijke campagne voor nieuw limited hearing bordje ontbreekt

Tot op heden blijkt er geen landelijke campagne te zijn geweest om bekend te geven aan het limited hearing bordje. Dat is volgens Veilig Verkeer Nederland (VVN), de Fietsersbond en de Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden (NVVS) in verband met de kosten ook niet haalbaar. Dit is te lezen op de website van Metro. Wel staat zo’n campagne terecht op het wensenlijstje van WorldWideVisble de organisatie waar Bianca van der Horst deel vanuit maakt.

Limited Hearing bordje niet internationaal bekend

De website blijfveiligmobiel.nl stelt verder dat het Limited Hearing bordje internationaal erkend is. Dat blijkt mij navraag bij de NVVS niet zo te zijn. De ANWB blijkt bij de promotie van het bordje daar ook vanuit te zijn gegaan, zo bleek uit contact met de woordvoerder.
Het gebruikte logo lijkt wel op het ‘international deaf sign’, maar is niet hetzelfde. Ook al is het oor in het symbool een internationaal erkend toegankelijkheidssymbool, beide symbolen zijn met grote waarschijnlijkheid niet bekend bij de gemiddelde verkeersdeelnemer. Die heeft over het algemeen weinig connectie met de wereld van doven of zeer ernstig slechthorenden.
De keuze voor het gebruikte symbool is wel een hele logische. Ook is het goed dat het voldoet aan de RAL verkeerskleuren. Toch is Limited Hearing bordje niet internationaal bekend en wordt buiten onze landgrenzen niet gebruikt.

Professor Marjan Hagenzieker: “Het is belangrijk altijd eerst te testen of een boodschap wel overkomt zoals bedoeld. Mensen kunnen zich voorzichtiger gaan gedragen, maar het tegenovergestelde kan ook. Doordat verkeersdeelnemers zich veiliger voelen, kunnen ze onveiliger gedrag gaan vertonen.”

Gebruik Limited Hearing bordje en SH bordje kan tot gedragsadaptatie leiden

Het risico bestaat dat een verkeersdeelnemer met een dergelijk bordje in het verkeer ook zijn gedrag gaat aanpassen aan de nieuwe situatie. De voerder van het bordje zou daardoor minder voorzichtig gaan fietsen in de veronderstelling dat anderen wel rekening met hem of haar houden. Het verschijnsel waarbij het gedrag wordt aangepast aan de veranderende omstandigheden is bekend binnen de verkeerspsychologie. Het kan zich ook voordoen bij bijvoorbeeld het rijden in een auto met winterbanden of ABS, waarbij de bestuurder denkt dat hij veiliger is en dus harder gaat rijden of later remmen. Ook bij de invoering van reflectoren op fietsen was dit effect te zien.

Maatregelen kunnen tot onveiliger gedrag leiden

Marjan Hagenzieker van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) en professor aan de Technische Universiteit Delft zegt hierover: “Het is belangrijk altijd eerst te testen of een boodschap wel overkomt zoals bedoeld. Daarnaast is het goed, om na te gaan tot welke consequenties een maatregel leidt. Maatregelen om de verkeersveiligheid te vergroten pakken niet altijd positief uit. Mensen kunnen zich voorzichtiger gaan gedragen, maar het tegenovergestelde kan ook. Doordat verkeersdeelnemers zich veiliger voelen, kunnen ze onveiliger gedrag gaan vertonen. Dit wordt gedragsadaptatie genoemd.” 

Organisaties wijzen naar elkaar

De fietsersbond is bekend met deze vorm van gedragsadaptatie, zo blijkt bij navraag. Zowel de fietsersbond als de ANWB verwijzen bij vragen naar de NVVS, die dit bordje heeft aangedragen. De fietsersbond en de ANWB kunnen niet verwachten dat bij deze laatste organisatie kennis op het gebied van verkeerspsychologie of -kunde aanwezig is. Dit is juist de verantwoordelijkheid van organisaties die op dit gebied expertise hebben of de weg daar naar toe weten te vinden.
De NVVS verwijst bij vragen over bekendheid met het bordje en wijze van invoering op haar beurt weer naar de ontwikkelaars van het bordje.

ANWB voelt zich niet verantwoordelijkheid

Volgens de woordvoerder is de ANWB verzocht vanuit het overleg ‘Blijf veilig mobiel’ aandacht aan dit bordje te besteden. Dit heeft de ANWB gedaan maar de bond ziet verder niet als hun verantwoordelijkheid na te gaan of dit bordje wel aan de nodige eisen voldoet en of de volgorde van introductie wel de meest gewenste is. Hiervoor verwijst de bond naar de andere partijen, zoals de NVVS.
De vraag is of de ANWB niet onzorgvuldig is door zonder enige verdieping in het onderwerp te vermelden dat andere weggebruikers dit nieuwe bordje begrijpen (“het is voor anderen zichtbaar dat u slechthorend bent”). Dit is namelijk én nog niet wetenschappelijk onderzocht én er is daarvoor onvoldoende campagne gevoerd. Hiermee werkt de bond een schijnveiligheid voor slechthorende en dove verkeersdeelnemers in de hand.

Oude SH bordje niet te vinden in het RVV

Bij navraag bij de overheid blijkt dat het oude SH bordje niet in het RVV voorkomt. Wel geeft de woordvoerder aan dat iedereen vrij is dit oude of nieuwe bordje te voeren. Of dit wijsheid is, is de vraag. Onduidelijk is nog of het oude bordje nog voorkomt in het theorie-examen en het verkeersexamen op de lagere school. In “Inhoud theorieexamens A, AM en B” staat slechts summiere informatie over ‘Herkenningstekens brommobiel, slechthorende en blinde’. Het nieuwe Limited Hearing bordje komt wel voor in het theorie examen van het CBR (Centraal Bureau Rijvaardigheden). Of het oude bordje daar nog in voorkomt, daar kon het CBR (Centraal Bureau Rijvaardigheden) geen duidelijkheid over geven.

Oude slechthorende bordje volgens ontwikkelaars niet duidelijk

Slechthorenden en doven gebruiken op dit moment ook nog het ovale slechthorende SH bordje met de twee letters erop. Het oude SH bordje is volgens de ontwikkelaars niet duidelijk, taalgebonden en ook internationaal niet bruikbaar. Ook weet bijna niemand wat het bordje betekent, ondanks het vroeger wel aan de orde in de stof van het theorie-examen. Het nieuwe bordje spreekt volgens de ontwikkelaars veel meer voor zich en heeft daarmee de potentie een goed alternatief te zijn.

Limited Hearing bordje en SH bordje nu naast elkaar gebruikt

Op dit moment bestaan er twee verschillende bordjes naast elkaar. Slechthorenden en doven gebruiken deze naar eigen voorkeur in het verkeer. Zowel het oude SH bordje als het nieuwe Limited Hearing bordje kunnen worden besteld bij de NVVS. Van het oude bordje blijken er in een jaar een paar honderd te worden verkocht door de vereniging.

Veel aandacht in de media voor Limited Hearing bordje

De ontwikkelaars kregen bij de introductie in 2015 veel aandacht in de media voor hun initiatief. Zo besteedde de krant Metro aandacht aan het bordje en ook was Bianca te horen in een radiouitzending van Giel Beelen. Bianca heeft zelf flink wat publiciteit weten te behalen, naast de berichten op de radio en in de krant is een foto met een jong meisje met het nieuwe limited hearing bordje wel 10.000 keer gedeeld. Bianca is na de introductie ook gaan lobbyen om ervoor te zorgen dat het bordje in het theorie-examen voor brommer- en autorijbewijzen komt. Waarschijnlijk moet het bordje daarvoor eerst in de RVV worden opgenomen.

In het programma van Giel Beelen gaf Bianca aan dat zij dit bordje heeft ontwikkeld omdat ze op zoek was naar een manier om zich veiliger op de fiets te voelen. Doordat zij doof is, kan zij andere weggebruikers niet horen aankomen en ook toeteren of het gerinkel of getingel van een fietsbel ontgaat haar.
Omdat andere verkeersdeelnemers niet weten dat iemand niet goed hoort houden ze er ook geen rekening mee. Zo rijden racefietsers rakelings en geïrriteerd langs nadat ze hun komst roepend of bellend hebben aangekondigd in de veronderstelling dat ze gehoord zijn.

ANWB besteedt aandacht aan limited hearing bordje

Ook de ANWB website besteedde in 2015 een kort nieuwsitem aan het ‘limited hearing bordje’.  Volgens de woordvoerder van de ANWB heeft de bond niet de intentie op korte termijn meer aandacht aan dit bordje te besteden. De ANWB gaat er namelijk vanuit dat het bordje internationaal erkend is, wat dus niet zo is.

Conclusie invoering Limited Hearing bordje

Het nieuwe Limited Hearing bordje heeft de potentie in zich een goed waarschuwingsbordje te zijn. Het zou goed zijn geweest eerst uit te testen of de boodschap die het uitdraagt ook begrepen wordt door andere weggebruikers en of het niet tot ongewenste gedragsmatige effecten leidt. Dat kan risico’s met zich meenemen. Nu zijn er twee bordjes voor slechthorenden en doven op de markt, die beiden niet bekend zijn bij een groot publiek.

De vraag is of de volgorde van invoering van het limited hearing bordje wel de juiste is geweest en of de partijen die dit bordje promoten, waaronder de ANWB niet eerst zich hadden moeten verdiepen in de mogelijke risico’s van de invoering ervan zonder landelijke campagne en zonder onderzoek naar de duidelijkheid voor andere weggebruikers.

In 2015 heeft de fietsersbond aangegeven in het overleg van Blijfveiligmobiel waarin zowel de ANWB, de Fietsersbond als de NVVS zitting hebben, dit onderwerp met de door HOorzaken aangedragen kritische kanttekeningen nogmaals te bespreken.